“Elikaduran antzinatik berritasunerako ibilbidea: txerria, ogia eta gazta”

Joan den urriaren 7an, gure lankidetzarekin batera, Erron, Elutseder kultur elkarteak antolatutako hitzaldia izan zen. ElutsederrekErroibarko kultura, historia eta ohiturak zaindu, zabaldu eta sustatzen lan egiten du. Ondare pribatua eta ukiezina bildu, zaindu, aztertu eta zabaltzeko. Hitzaldiaren izenburua hau izan zen: “Elikaduran antzinatik berritasunerako ibilbidea: txerria, ogia eta gazta”. Rebekak eta Albertok, Arakadiako kideek, eman zuten.

Entzuleek aretoa bete zuten eta nabarmentzekoa izan zen gazteek zuten ezagutzeko grina eta adineko pertsonen beren bizipenak kontatzeko gogoa.

Jaiek txerriaren inguruan izan zuten garrantziari buruzko ibilbide historikoa egin zuen Albertok (katolizismoaren gorespena eta judu konbertitu susmagarrienganako jazarpena). Matatxerri tradizionalari buruz hitz egin zen, xahutasunaz eta satsutasunaz (hilekoa zeukaten emakumeek ezin zuten janaririk manipulatu), elkarrekikotasun-ekonomiaz (auzokoen artean “txerri puskak” banatzeak beste etxeetara), sinesmenez, superstizioez, festez, erritualez, sinbologiaz eta txerri-hilketaren inguruko hizkuntza-ondareaz.

Rebekak, berriz, ogiak eta gaztak Erroibarren izan zuten gizarte eta kultura-balioaz hitz egin zuen, baita ingurunearekin duen loturaz ere. Ugalketa tradizionaletik (laborantza, elaborazioa eta kontsumoa) ekoizpen-ziklo kapitalistara (ekoizpena, banaketa eta erabilera) igarotzeko prozesuaren azterketa sozioekonomikoa azalduz. Nola pasatu zen biziraupenetik gizabanakoaren eta berritasun estatusaren aitortzara. Era berean, azterketa sinbolikoa egin zuen, ogiak gure pentsamoldeari zer esanahi eta zer zentzu logiko ematen dion kontuan hartuz, jatorrian elikagaiak ulertzeko modua aztertuz eta balio sozial eta kulturala nola ematen zaien arrazoituz.

Antropologia ekonomikoari buruzko solasaldia

Ikuspegi antropologikoa ekonomia solidarioari izango da Arakadia elkarteak hilabete honetan egingo duen proposamena. Gizarte modernoek azken berrehun urteetan izan dituzten eredu ekonomiko desberdinak eta politika ekonomiko horiek munduko biztanle gehienentzat izan dituzten ondorio larriak aztertuko ditugu.

XVIII. mendean liberalismoa agertu zenean eta Laissez Faire eredua sortu zenean, merkatu sistema bat sortu zen, ekonomian aldaketak eskatzen zituen gizarte bat antolatu zuena eta mundu mailan paradigma aldaketa bat eragin zuena, hau fede bihurtuz. Horrela, merkantziak eta manufakturatutako produktuak oztoporik eta lehiarik gabe ibili ziren, baina protekzionismo argiarekin Europako herrialdeen interesak babesteko.

Reagan eta Thatcher boterera igotzearekin batera sortu zen gerra hotzaren amaieraren ondoren bultzatu zen neoliberalismoak, ordea, merkatuan ia inolako esku-hartzerik gabeko sustapenean eta ekintzailetza-askatasunean oinarritutako gobernu-modalitate bat planteatzen du. Merkatu hori berez arautzea sustatzen zen. Politika horiek estatuen esku-hartze txikia ekarri zuten, baita politika fiskal murriztaileak ere, kontsumoaren gaineko zergen igoerarekin, gastu publiko txikiagoarekin eta pertsona eta erakunde guztiek desaforatutako politika kontsumista batekin. 2007ko krisien eta COVIDaren ondorioz, sistema ekonomiko horrek egiaztatu du ez dituela konpontzen gure gizarteak dituen arazoak, hala nola desberdintasun soziala, langabezia, pobrezia edo bazterketa. Gainera, ekonomia horrek berekin dakarren lehengaien gehiegizko kontsumoak eta hondakinen ekoizpenak klima-aldaketa oso larria ekarri du planeta mailan.

Sistema neoliberalak herrien arteko diskriminazioa ahalbidetzen du, lehengaien kontsumoak desberdintasun gehiago sorraraziz eta beste herri batzuetan pobrezia eta gosea dakarten manufakturatutako produktuen kontsumoa bultzatuz. Planetako baliabideak agortzen ari dira, eta ingurumenarekin orekatuagoa den kontsumo-gizarte baterantz jo behar dugu. Gaur egun, mundu-mailako aldaketa-korronte bat dago, paradigma horretan aldaketa bat bultzatzen duena, eta “beherakada” deitzen zaio. Pentsamendu sozial, ekonomiko eta politiko horrek pertsonen, animalien eta naturaren arteko harreman orekatuagoa lortu nahi du, aurreko sistemak dakarren ekoizpena eta kontsumoa murriztearen funtsezko ideiarekin.