Iruñeko Erraldoi eta Buruhandien Konpartsa, mito, erritu eta asimilazio sinbolikoko beste kasu batzuen artean

. Egilea: Beatriz Bermúdez Rothe
Kokapena: Ama Birjinaren Jaitsieraren Nazioarteko III. Kongresua: Santa Cruz de La Palma, 2023ko martxoak 9-11/Manuel Poggio Capote, Antonio Lorenzo Tena, Luis Regueira Benítez, Carmen L. Ferris Ochoa, 2, 2023, ISBN 9788412586244, 253-286
Hizkuntza: gaztelania
Izenburu paraleloak: The troupe of giants and big-heads of Pamplona: Between myths, rites and other cases of symbolic assimilation

Testu osoa (pdf)

Laburpena:
• Iruñeko Erraldoi eta Buruhandien Konpartsa osatzen duten zortzi irudi nagusiei buruz hitz egiten denean, sortu zenetik (duela ehun eta hirurogeita hiru urte) gaur egunera arte gizartearentzat izan duten ordezkaritzari buruzko datuak ematen dira. Hala ere, aurretik izan zituzten figuren antzinatasunak, antzinako ospakizun erlijiosoetan eta hirirako eta bertako jendearentzat garrantzi handia izan zuten ekitaldietan izan zuten presentzia hutsezinak, gaur egun duten sustraitze eta ospe itzelak, haien sinbologiarik sakonena eta denboran zehar erritual desberdinetan izan zuten eraginkortasun sinbolikoaren mugak aztertzera garamatza.

Joan den martxoan, Beatriz Bermudez R. Arakadiako kideak Ama Birjinaren Jaitsieraren Nazioarteko III. Biltzarrean parte hartzera gonbidatu zuten gai honen harira: Festa sekularrak eta jaietako iruditeria: maskaroi dantzak, papahuevos-ak, erraldoiak eta buruhandiak.

IRUÑEKO ERRALDOI ETA BURUHANDIEN KONPARTSARI buruz egindako ekarpena Kongresuko Akten zati gisa eskuragarri dago esteka hauetan:
https://dialnet.unirioja.es/servlet/artículo? codigo =9045794
https://dialnet.unirioja.es/servlet/libro? codigo =934036

Ama Birjinaren Jaitsieraren Kongresua” 2017tik egiten da La Palman, Kanariar Uharteetan, XVII. mendetik eta bost urtetik behin ospatzen den jairik garrantzitsuenari buruzko ezagutza eta ikuspuntuak eskaintzen dituzten adituak biltzeko helburuarekin.

Hainbat egunetan zehar zabaltzen den jaia da eta ekitaldi ugari biltzen ditu, erlijiosoak zein sekularrak. Kongresuen helburua izan da festa horri eta munduko beste leku batzuetan horrelako beste ospakizun batzuekin partekatzen dituen alderdi komunei buruzko jakintza-talde bat biltzea eta sortzea, bai eta gaiari buruzko ezagutzak eta esperientziak parteka ditzaketen beste latitude batzuetako kultura-adituekin hitz egitea ere.

Kongresu hau 2023ko martxoaren 9tik 11ra egin zen. Aurreko bi deialdietan bezala, ekimena Santa Cruz de La Palmako Foro Zibikotik abiatu zen, oraingo honetan uharteko erakunde zibil eta kultural guztiekin koordinatuta: Real Sociedad Económico de Amigos del País de La Palma, Real Sociedad Cosmológica, Sociedad La Investigador eta Real Nuevo Club Náutico de Santa Cruz de La Palma.

Kongresua Batzorde Antolatzaile baten eta Batzorde Zientifiko baten bidez antolatu zen, eta Ohorezko Batzorde bat ere izan zuen; idazkaritza Daniel Hernández Rodríguezek egin zuen, eta zuzendaritza Manuel Poggio Capotek.

Saio akademikoak martxoaren 9ko (osteguna) arratsaldean hasi ziren. Hizlariak Espainiatik, Portugaldik, Belgikatik, Venezuelatik eta Perutik zetozen, eta La Lagunako, Kanaria Handiko Las Palmaseko, Urrutiko Hezkuntzako Unibertsitate Nazionaleko, Limako San Markoseko Nazional Nagusiko, Atlantiko Ertaineko eta Bartzelonako Milà i Fontanals Musikologia Institutuko (azken hori Ikerketa Zientifikoen Kontseilu Gorenekoa da) hainbat katedradun eta irakasle titularrek parte hartu zuten.

Halaber, ikertzaile ugarik hartu zuten parte, hala nola, artxipelagoko, Espainia penintsularreko, Viana do Casteloko Jantziaren Museoko (Miño Garaia eskualdea, Portugal), Antropologia eta Soziologiako Karibeko Institutuko (Venezuela), Nafarroako ARAKADIA Antropologia Elkarteko eta Kanarietako dozena erdi kronista ofizialetako erakunde eta elkarte akademiko eta kultural ugarik. Esan bezala, gai hauek jorratu ziren, besteak beste: Nanoen Dantza, maskaroi edo papahuanoen inguruko uharteetako adierazpen desberdinak, erraldoiak eta buruhandiak, zalditxo dantzariak, deabruak eta bestelako jai-irudiak.

Programa orokorraz gain, Kongresuaren antolakuntzak bi tailer edo lan-mahai eskaini zituen publiko espezializatu batentzat:

1.- Indumentaria tradicional, Hermenegildo Vianaren eskutik, eta

2.- La música de tecla de los siglos XVI-XVIII: fuentes, instrumentos, interpretación, Luis Antonio González Marínek emana.

Kongresuaren inaugurazio ofiziala baino lehen, aldi baterako bi erakusketa ireki ziren: Erraldoiak Monarkia Hispanikoan: Ama Birjinaren Jaitsieraren Etxe-museorako materialak (La Investigación Elkartea), eta La Palma uharteko jaietako iruditeria (margolarien esperientzia sortzailea), Santiago Jorgeren eskutik (Cajacanarias Fundazioa).

Baina alderdi akademikoetatik haratago, aise lortuak, Beatrizen iritziz, aurkeztutako ponentzien eta esperientzien kalitateari esker, Kongresua eragin sozial handiko animatzaile kultural bihurtu da, uharteko sektore sozial guztiak hartzen dituena eta adin guztietako publiko sutsu eta ugaria mobilizatzen duena.

Arestian aipatutakoaz gain, “ponpa eta boato” handiz antolatu ziren Dantzen eta kabalgataren Aldarrikapena, eta hirurehun figurantek baino gehiagok hartu zuten parte. Kale ikuskizun honek erabilerarik gabe geratu diren ospakizun eta praktika herrikoi batzuk dinamizatzeko edo “berpizteko” balio izan du.

Horiekin batera, Civitatem Decorare proiektuaren edizio berri bat programatu zen, martxoaren 11ko arratsalde-gauean zabaldua, kabalgatarekin bat etorriz. Kabalgata horretan, La Alameda, Pérez de Brito kalea, Espainia plaza eta O ‘Daly kaleko herritar askok beren etxebizitzen fatxadak apaindu zituzten zintzilikarioz eta argiz, antzina ohitura zen bezala.

Ekitaldi eta jarduera horiek guztiek balio erantsia eta ikusgarritasun handia eman zioten Kongresuari, eta esperientzia gogoangarria izan zen beretzat eta kanpotarrentzat.

Kongresuaren memoriak adierazten duen bezala:

“Egia esan, Dantzen Aldarrikapenaren eszenaratzeak ikusi zuten guztia hunkitu zuen. Alde batetik, La Palman gordetzen den jaietako iruditeriaren aberastasuna azpimarratu behar da. Elementu horiek guztiak segizio bakar batean biltzeak mirespena eta gozamen orokorra piztu zuen. Bestalde, desfileak talde guztien arteko harremanak estutzeko balio izan zuen. Azkenik, Dantzen Aldarrikapenak adierazpen horietako ezezagunenen erakusleiho argi gisa balio izan du, eta, batez ere, uharteko herri-kultura balioetsi eta sustatzeko. Zalantzarik gabe, azken puntu hau orain arte Ama Birjinaren Jaitsieraren Nazioarteko hiru Biltzarretan lortutako fruitu ederrenetako bat da “.