Datorren apirilaren 19an kafe-solasaldi berri batera gonbidatzen zaituztegu. Oraingoan, Black Power afrikar ondorengo emakume aktibisten taldeko kideak gonbidatu ditugu. Zuen parte-hartzearekin haiekin hitz egingo dugu, elkar ezagutu eta esperientzia aberasgarriak trukatuko ditugu. Gure inguruko aniztasun soziala eta kulturala ikusarazten eta ulertzen lagunduko diguten jakintzak partekatuko ditugu.
Dakizuenez, antropologiak aniztasun sozial eta kulturalari begiratzen dio bere zabaltasun osoan. Arakadian badakigu diziplina orokorrak, eta gure elkarteak bereziki, paper aktibo eta parte-hartzailea bete dezakegula erronka garaikideen ulermenean. Erronka horietako bat erabateko gizarte anitza eta heterogeneoa eratzen laguntzea da. Gure helburuen artean dago Nafarroako aniztasunaren parte osagarri eta aktibo gisa aitortuak izateko borrokan ari diren taldeekin iritziak eta ideiak trukatzea.
Hitzordu hau aukera paregabea da afrikar ondorengoen emakume gazte nafarren kezkak ezagutzeko eta entzuteko, beren berezitasunekin. Talde gisa duten nortasuna nola osatu eta eraiki duten azalduko dugu. Zein gai eta arazorekin sentitzen diren identifikatuta. Guztiok partekatutako bizipenen bidez, gizarte gisa eragiten diguten egoeretan murgilduko gara, baita hainbat esparrutan ere, hala nola hezkuntzan, familia ingurunean edo erakundeetan.
Kafe-solasaldi honetan Nafarroako gizarte aniztasunari buruzko zerbait gehiago ezagutzera gonbidatuko zaituztegu. Era berean, gizarte plural, anizkun eta heterogeneo oso bat eraikitzeko beharrezkoak diren aldaketak egiteko prest ote gauden hausnartuko dugu.
Hilabete honetarako Arakadiaren proposamena, hizkuntzaren erabileraren analisia eta horrek izan dezakeen eragina aztertzen du, bai pertsonen gogoetan, bai ezartzen diren gizarte eta botere sistemetan ere.
Antropologiaren ikuspuntutik, hizkuntza da ziurrenik gizakien eta gainerako animalien arteko ezaugarririk bereizgarriena eta historian zehar kulturak, teknologiak eta sistema politikoak garatzen ahalbidetu duenak.
Bestalde, neurolinguistikaren ikuspuntutik, hizkuntza eta pentsamenduaren arteko harreman estuak, agerian uzten digu hizkuntzaren erabilerak identitate pertsonal eta kolektiboaren sorreran izan dezakeen eragin izugarria, baita giza harremanetan ere.
Erakunde, gobernu eta korporazioen atzetik dauden benetako interesak, gehienetan, arrotzak dira herriarentzat eta informazio eta prestakuntza nahikoa falta zaigu interes partikularren istorio ezkutuen egiazkotasunari buruzko ondorioak ateratzeko.
Azkenik, galdera hauek planteatzen dira: Benetan ezagutzen ahal dugu zein sistematan bizi garen? Jakitun al gara? Geure burua manipulazio horretatik babesteko tresnak al ditugu? Istorioetatik haratago entzuteko, ikusteko edo ikertzeko prest al gaude? Kafe-solasaldi hau pertsonen bizitzak eraikitzen dituzten oinarri batzuei buruz hausnartzeko aukera gisa aurkezten da, baita irekitasun eta entzute aktiboko ariketa praktiko bat egiteko ere.
Ikuspegi antropologikoa ekonomia solidarioari izango da Arakadia elkarteak hilabete honetan egingo duen proposamena. Gizarte modernoek azken berrehun urteetan izan dituzten eredu ekonomiko desberdinak eta politika ekonomiko horiek munduko biztanle gehienentzat izan dituzten ondorio larriak aztertuko ditugu.
XVIII. mendean liberalismoa agertu zenean eta Laissez Faire eredua sortu zenean, merkatu sistema bat sortu zen, ekonomian aldaketak eskatzen zituen gizarte bat antolatu zuena eta mundu mailan paradigma aldaketa bat eragin zuena, hau fede bihurtuz. Horrela, merkantziak eta manufakturatutako produktuak oztoporik eta lehiarik gabe ibili ziren, baina protekzionismo argiarekin Europako herrialdeen interesak babesteko.
Reagan eta Thatcher boterera igotzearekin batera sortu zen gerra hotzaren amaieraren ondoren bultzatu zen neoliberalismoak, ordea, merkatuan ia inolako esku-hartzerik gabeko sustapenean eta ekintzailetza-askatasunean oinarritutako gobernu-modalitate bat planteatzen du. Merkatu hori berez arautzea sustatzen zen. Politika horiek estatuen esku-hartze txikia ekarri zuten, baita politika fiskal murriztaileak ere, kontsumoaren gaineko zergen igoerarekin, gastu publiko txikiagoarekin eta pertsona eta erakunde guztiek desaforatutako politika kontsumista batekin. 2007ko krisien eta COVIDaren ondorioz, sistema ekonomiko horrek egiaztatu du ez dituela konpontzen gure gizarteak dituen arazoak, hala nola desberdintasun soziala, langabezia, pobrezia edo bazterketa. Gainera, ekonomia horrek berekin dakarren lehengaien gehiegizko kontsumoak eta hondakinen ekoizpenak klima-aldaketa oso larria ekarri du planeta mailan.
Sistema neoliberalak herrien arteko diskriminazioa ahalbidetzen du, lehengaien kontsumoak desberdintasun gehiago sorraraziz eta beste herri batzuetan pobrezia eta gosea dakarten manufakturatutako produktuen kontsumoa bultzatuz. Planetako baliabideak agortzen ari dira, eta ingurumenarekin orekatuagoa den kontsumo-gizarte baterantz jo behar dugu. Gaur egun, mundu-mailako aldaketa-korronte bat dago, paradigma horretan aldaketa bat bultzatzen duena, eta “beherakada” deitzen zaio. Pentsamendu sozial, ekonomiko eta politiko horrek pertsonen, animalien eta naturaren arteko harreman orekatuagoa lortu nahi du, aurreko sistemak dakarren ekoizpena eta kontsumoa murriztearen funtsezko ideiarekin.
Joan den irailaren 20an Arakadiak ondoko kafe-solasaldia ospatu zuen “Antropologia Osasun Mental Kolektiborako. Tresnak existentzia osasungarri bat lortze aldera”. Bertan, honako gai hauei buruzko galderak egin ziren: zer den osasun mental kolektiboa, zer egoerak eragiten duten osasun mentalean, zer egin dezakegun kolektiboki osasun hori hobetzeko eta zer ekarpen egin dezakeen Antropologiak gai horretan.
ESTEKA honetan, saioan landutako testua aurkituko duzu. Testu horrek planteatutako galderei erantzun batzuk ematen lagun diezaguke.
Arakadiak ondoko kafe-solasaldia antolatu du irailaren 20rako.
“Gaixotasuna”-ren aurrean “osasuna” erakusten digun dualismoaren ildotik pentsatzen jarraitzea akats handia dela onartzen badugu ere, ezin dugu alde batera utzi osasunaren arloko funtsezko dimentsio bat ondoeza dela, eta antropologiatik horren berri emateak ondoezaren giza izaera, izaera soziala eta subjektiboa argitzera garamatza. Osasun mentala delakoaren eremuari dagokionez, antropologiak ahalbidetzen digu pertsonek beren hutsunezko, atsekabezko edo etsipenezko esperientzietatik garatzen duten ezagutzara hurbiltzea, eta, horrela, sufrimenduaren gizarte-ehuna esploratzea eta berreraikitzea.
Determinazio soziala barne hartzen duenehun edo sare horri emandako arretak ekarri digu, besteak beste, topaketa emankor bat antropologiaren eta osasun kolektiboaren kategoriak adierazitako errealitate konplexuaren artean, batez ere aipatu kontzeptuak Latinoamerikan izandako garapenetatik abiatzen bagara. Baina lotura hori aurkezteaz gain, gonbidatu nahi dugu osasunaren antropologiak eta begirada etnografikoak eraldaketa sozialak eta, azken batean, osasun mental kolektibo posible baterako baldintzak sustatzeko dituzten ahalmenei buruz hausnartzera. Egia esan, apustua egiten dugu akademiaren barruan eta kanpoanhain eztabaidatua den borondate eraldatzailearen alde, horrek osasunaren antropologiari tresnak eta haziak emango baitizkio orain patologizatuta dauden gizarteetan existentzia osasungarria lortze aldera.
Maiatzaren 23an, Arakadiak mamu beldurgarrienari, heriotzari, aurre egiteko erronka bota zion solasaldira hurbildu zen jendeari. Eutanasiak, norberaren bizitzaren bukaera planifikatzeko modu gisa, galdera handiak eragiten ditu etengabe. Manuel Eciolaza Nafarroako “Duintasunez Hiltzeko Eskubidea” Elkarteko lehendakaria izan zen gurekin. Eguneko protagonista nagusia eutanasia izan bazen ere, antropologiak bidea ireki zuen gaixotasun- eta heriotza-prozesuen inguruko jardueretan izandako aldaketak azaltzeko.
Espainiako Estatuaren lege-esparruaren barnean aitortutako eta legitimatutako eutanasia aurrerapen sozial handia iruditu zitzaigun bertaratu ginenoi. Organismo bizidun gisa, gizaki gisa, ez dugu geure burua lantzeko eta bizi-proiektu bat garatzeko ardura bakarrik (geure izateari zentzua ematen dioten jarduerak, ontologiak, ugalketa). Gure erantzukizuna da traumatikoa edo mingarria ez den proiektu bat bermatzea, ez bakarrik guretzat gizaki gisa, baizik eta inguruan ditugun persona maiteei gaixotasun prozesu hori errazteko.
Aplikazioan zenbait zalantza antzeman ziren, LOREa inklusiboa delako. Osasun mentaletik zerbitzu hori behar izan zezaketen pertsonekiko, halako sendotasun falta sentitu zen. Osasun fisikoari dagokionez, badira hura baloratzeko parametroak, baina zaila dirudi era berean egitea sufrimendu mentalari buruz. Bizitzeaz nekatuta eta hiltzeko gogoz dauden adineko pertsonen egoerak planteatu ziren. Suitzako legeez eta lagundutako suizidioaz hitz egin zen, baina argi gelditu zen hori ez dela eutanasia.
Bizi testamentua aurrerapen bat da idatziz uztean zer osasun neurri aplika dakizkigukeen gaixotasun-testuinguru desberdinetan, sinatzailea, paziente gisa, kontziente ez dagoenean edo bere kabuz erabakitzeko moduko gaitasun mental egonkorrak dituenean. Baina zalantza sortzen digu ea balizko medikalizazio guztiak erregistratuta egondaitezkeen gaixotasun testuinguru mugagabe batean. Bestalde, pazienteak bizi-testamentuan idazten du zer nahi duen eta zer ez, hamaika gaixotasunek har ditzaketen egoera zail guztietan. Hau da, eutanasiak prebentzio neurriak jasotzen ditu praktika posibleak saihesteko, hala nola giltzadura terapeutikoa, edo familiak erabakitzea zer bitarteko farmakologiko eta teknologiko erabiliko diren pazientearen bizitza ziurtatzeko, nahiz eta gaixoak uko egin kontziente dagoela.
Solasaldian parte hartu zuten bi eztabaida taldeetan, persona bakoitzak eutanasiaz eta bizi testamentua sinatzerakoan izandako esperientziez pentsatzen eta/edo sinesten zuena azaldu zuten. Pauso erraza dela ikusten dugu, vaina informazio nahikoa falta da horretarako.
Pertsona bakoitzak heriotzaren prozesuari heltzeko orduan dituen sinesmenen eta kulturaren garrantzia eztabaidatu zen. Prozesu hori bideratzeko modu asko daude, eta guztiak errespetatu behar dira. Bakoitzak ezagutzen dituen kasuak eta nola tratatu diren kontatu zuten bertaratutakoek.
Garrantzitsua da heriotzaz, haren prozesuaz, doluaz eta abarrez normaltasunez hitz egitea. Lehenago edo beranduago aurkeztuko den prozesu batean heriotza naturaltasunez onartu ahal izateko berebiziko garrantzia duenean, gure gizartean heriotza ezkutatzen dela ikusten dugu.
Medikuaren eta pazientearen arteko harremanaz aritu ginen. Eutanasia prebentziozko borondatea da. Ildo horretan, medikuaren eta pazientearen arteko harremana eraldatu egiten da, ez da hain hierarkizatua eta horizontalagoa da. Osasunari, medikalizazioei eta gaixotasunei buruzko ezagutza hedatuagoa eta normalizatuagoa dago gizartearen artean. Hori dela eta, persona batek hausnartu egiten du, saihestezina den zerbait planifikatzen saiatzen da, heriotza, ondasun higiezinen banaketa eta herentzia planifikatzen dituen bezala, eta gai da elkarrizketa jarraitua ezartzeko, medikuaren eta pazientearen artean, eta ez alde bakarrekoa pazientearengan eragina duten erabakietan. Alde horretatik, kode deontologikoak, hipokratikoak, diziplina medikoak berak eta gaixotasunean osasuna zaintzearekin zerikusia dutenek berrikuspena eskatuko lukete, Espainiako Konstituzioak bezala, Estatuko gauzarik garrantzitsuena, medikua bezala, gizabanako herritar ororen bizitza babesten saiatzea baita.
Datorren asteartean, maiatzaren 23an, Arakadia antropologia elkarteak kafe solasaldi batera gonbidatzen zaitu Iruñeko Plazara! zentroan. Proposatzen dugun gaia heriotza duina izateko eskubidea eta Espainiako Estatuan eutanasia legeztatzearekin duen lotura da. Manuel Eciolaza, Duintasunez Hiltzeko Eskubidearen elkarteko lehendakaria etorriko da gure hizketaldira. Eutanasiaren legalizazioarekin eman diren gertaera garrantzitsuenen errepasoa egingo du, Arakadiatik ere, heriotzaren definizioak gizarte eta kultura mailan izaten dituen aldaketei buruzko ikuspegi antropologikoa eskainiko da.
Martxoaren 21ean arrazakeriaren aurkako nazioarteko eguna ospatu genuen, ijitoen komunitatearekin kafe solasaldi bat eginez, Gaz Kaló elkartearekin elkarlanean. Jarduera SOS Arrazakeria Nafarroak urtero antolatzen duen Arrazakeriaren aurkako Astearen programaren barrenean zegoen.
Topaketaren arrazoia izan da elkar hobeki ezagutzea, elkarri entzutea eta enpatiaz aritzea. Era guztietako pertsonekin harremanetan gozatu nahi izan dugu, elkarri aurpegira begiratuz eta kafea eta magdalena partekatuz. Uste dugu lortu egin zela, bertan parte hartu genuenok solasaldirako eta elkarri entzuteko giro ona aurkitu baikenuen.
Ijitoen herria, 500 urtetik gorako bizikidetza gorabehera, herri ezezaguna eta aurreiritziz betea da; justizia, erreparazioa eta ezagutza merezi duela onartu behar dugu.
Ricardo Hernández, Gaz Kaló Ijito Elkarteen Federazioko presidenteak jardunaldiaren oso aurkezpen interesgarria egin zuen. Ijito herriaren historia kontatu zuen, gizarteari egindako ekarpenak azaldu zituen, lanari, hizkuntzari eta gizakiei dagokienez. Erakutsi zuen nolakoa izan den bizirik irauteko estrategien historia, ijito-herria desager ez dadin herri gisa eta kultura bereizi gisa proposamen asimilazionisten aurrean. Adibide moduan azaldu zuen ijitoek bizi ziren herriko erlijio nagusia hartzen zutela aintzat.
Azalpen horien ondoren, talde txikiagoak osatu genituen, pertsona guztiek parte har zezaten. Talde guztietan pertsona ijitoak egon ziren, eta guztiekin partekatu zituzten beren esperientziak. Asko izan ziren gaiak, eta gutxi batzuk aipatuko ditugu. Arrazakeria ijitoari, antigitanismoak gizartean jarraitzen du. Lana lortzeko zailtasunen kasuak kontatu zituzten. Bere bizitzaren historietan erakutsi zuten lana aurkitzeko dituzten arazoak. Lortuz gero, fidatzekoak direla frogatu behar dute, eta beti besteak baino gehiago ahaleginduz.
Ijitoen mundua topikoz eta estereotipoz beteta dago, eta zaila da horiek ezabatzea (zezenak, flamenkoa, ez dute lan egin nahi…). Mendeetan zehar ijitoen kontra idatzitako literaturak (hala nola Cervantesen “La gitanilla”) jarraitzen du, eta gutxiespen-hizkuntzan antzematen da.
Hezkuntzan justifikaziorik gabeko ahanzturak aurreiritziei eustea eragiten du. Antigitanismoa eskolatik hasita aldatzeko beharra aztertu zen. Garrantzi handia eman zitzaion gazteak ikasten jarraitzera animatzea.
Gaz Kalóko kideek adibide batzuk kontatu zizkiguten, eskolan haurren absentismoa desagerrarazi duten herrienak. Oso garrantzitsuak dira “pertsona talismanak”, gizarte-langileak, eskola-sustatzaileak, guztiak hezkuntza arloan profil sozialak dituztenak, eta instituzioekin batera familiei eta ikasleei laguntza ematen dietenak. Hezkuntza publikoak, D eredua barne, laguntza behar du haurrei laguntzeko beren etorkizunari aurre egiteko aukera berak izan ditzaten. Aipatu genuen ere, landa-eremuan eta hiri-eremuan aldeak daudela oraindik hezkuntza arloan.
Gaur egungo legeak arrazistak ez izan arren, ez dituzte kontuan hartzen romanien edo ijitoen kolektiboak bezalakoek zailtasun gehigarriak dituztela baldintza berdinetan gizarte-lege askok sustatzen dituzten onurez jabetzeko, hala nola gazteen emantzipazioaz. Legeak ez dituzte ijitoek egiten. Ijitoen diskriminazio historikoa, nazien genozidioa edo guardia zibila (ijitoen jazarpenarekin oso lotuta) azaleratu ziren. Baita dendetako eta merkataritza-guneetako segurtasun-zerbitzuen jazarpen sistemikoa ere. Gertakari horiek guztiak salatzeko aukera aipatu zen. Arrazakeriak arrazializatutako pertsonaren kriminalaren profila darama lotuta. SOS Arrazakeriak gertaera arrazistak salatzeko zailtasunaren berri eman zigun (zigor kodeagatik, polizia-txostenak zehaztu gabe). Segurtasun kidegoetan sentsibilizazio protokoloen komenigarritasuna kontatu ziguten, hala nola Iruñeko udaltzainena: “Iruñea gorrotoaren aurrean”. Arrazakeriak sortzen duenean gorrotoa frogatzeko zailtasuna azpimarratu zen.
Aztertutako beste gai bat ijito guztiak homogeneizatzea saihestea izan zen. Nafarroan 8.000 inguru daude eta jarrera desberdinak dituzte ijitoen kulturari dagokionez; izan ere, gaur egungo joeretara egokitzen ari da, historian zehar egin duen bezala, nahiz eta bere erritmoan jarraitu. Euskarak kaloarekin (Erromintxela) nahastutako hizkuntzaz hitz egin zen solasaldian. Gainera, “zapiaren” ohituraz ere mintzatu ginen, Erregina katolikoak sartutako ohitura. Horrez gain, ondoko gai hauek ere aipatu ziren: adinekoenganako errespetua; doluaren ohitura eta lorez betetako panteoiak; erlijio katoliko eta ebanjelista; artisau, txatar-saltzaile; tratulari (orain azoka txikietan); informazioaren askatasuna. Zaintzaz eta zaintzaz arduratzen diren emakumeei gehitutako lanari buruz ere aritu ginen, eta aldaketa feministen beharraz. Aipatu zen ere ijitoren batek delituren bat egiten duenean kolektiboa hartzen dela erruduntzat.
Gutako bakoitzaren zeregin indibidualaren garrantziaz jabetu ginen, eguneroko bizitzan adierazpen arrazistak, hizkera iraingarriak, errealitatetik urruntzen diren historiak, etab. baztertzeko.
Solasaldia amaitzeko, gaien laburpen bat egin zen, eta eskerrak eman zitzaizkien parte-hartzaileei, batez ere ijitoei, eta baieztatu zen plazer bat dela era guztietako pertsonak elkarrekin bizitzea.
Beste batzuetarako, gaiak gehiago sakontzeko aukera planteatu zen. Oraingoan ideia harremanak izatea eta elkar pixka bat gehiago ezagutzea zen. Ziur jarduera gehiago egingo ditugula ijito-herria, bere egoera eta kultura ezagutaraziz, eta nola ez, antropologIak zertarako balio duen erakutsiz.
Eskerrak eman nahi dizkiegu bertaratu zirenei, baina, batez ere, partaide guztiekin haien bizipenak partekatu zituzten ijitoei.
Etorkizunean jarraituko dugu, agian landutako gai batzuk sakonduz.
Martxoaren 21ean, Arakadia Antropologia Elkarteak, Nafarroako Gaz Kaló Ijito Elkarteen Federazioak eta Sos Arrazakeria Nafarroak antolatutako TOPAKETA egingo dugu, Sos Arrazakeriak urtero koordinatzen duen arrazismoaren aurkako astearen barruan. Arakadiako kafe tertulietan eskaintzen dugun ohiko lasaitasunarekin ijito artean eta ijitoei buruz hitz egiteko asmoa dugu. Harreman pertsonalek eskaintzen dizkiguten ezagutza aberasgarrien bitartez, mundu hobeago baterantz joan nahi dugu, non arrazetaz ez dugun hitz egin nahi gehiago, baizik eta aniztasunean eta errespetuz bizitzearen plazera sentitu nahi dugu. Antropologiak, diskriminatuak edo ikusezin bihurtzen diren talde eta komunitateak aztertzen ditu askotan, baina ez bakarrik. Ijitoak 500 urte gure ondoan bizi izan arren, oraindik ere ezezagunak egiten zaizkigu, elkarrekin bizitzeari kalte handia egiten dioten estereotipoz eta aurreiritziz beteta gaudelako. Nortasunari eusteko bizitzen ari diren prozesuaz, kultur aberastasun sutsu eta zirraragarriaz hitz egingo dugu. Oraindik jasaten ari diren arbuioaz arituko gara, gaur egun antijitanismoa deitzen dugunaz. Baita ijitoen kultura aldaketa prozesuez ere, beste hobekuntza batzuen artean emakumeen eta gizonen arteko berdintasunezko gizartea posible egin nahi duen jendartea izanik. Aurrez aurre harremanak gero eta zailagoak diren gizarte batean bizi gara. Presaka bizi gara eta harremanetarako sareak nahiago ditugu. Egun honetan, elkarrizketarekin, entzutearekin, enpatiarekin, ondo pasatzea eta elkar hobeto ezagutzea bilatzen dugu.
2023ko otsailaren 14an Arakadia Antropologia Elkarteak antolatutako kafe tertulia egin zen. Solasaldi horretan, eztabaida-ardatz gisa inauterien gaia proposatu zen. Ikuspegi antropologikotik, inauteriak ondare kultural gisa hartzen dituen azalpenarekin hasi ginen, jai herrikoiak belaunaldiz belaunaldi transmititzen diren ezagutza eta teknika gisa ulertuz: ahozko tradizioak, arte eszenikoak, erabilera sozialak, errituak, jaietako ekitaldiak, naturarekin eta unibertsoarekin lotutako ezagutzak eta praktikak, baita eskulan tradizionalei lotutako ezagutzak eta teknikak barne hartuz ere.
Inauterietako tradizioak elementu sinbolikoz osatuta daudela eta festei lotutako irudikapen sozialak sortzen dituztela ikusten zen, jaia transgresio-espazio bihurtuz (ondare immateriala). Aldi berean, aldi berean, adierazpen ukigarriak, aurkituko ditugu, mozorro jantziak bezala (ondare materiala). Inauteriek dimentsio tradizionala dute, osagai identitario handiakin, baina denborarekin aldatzen doaz jendartea aldatzen doan heinean.
Antropologiak jai hauen inguruan hausnartzeko eskaintzen dizkigun tresna batzuk planteatu ondoren, parte-hartzaileen kontzepzio eta esperientzia desberdinak partekatzeko espazioa ireki zen. Inauterien jatorri paganoaz eta baita katolizismoak herrien erritu horietaz egin zuen bereganatzeaz ere hitz egin genuen. Nafarroako zonalde ezberdinetako inauterien arteko ezberdintasunak komentatu ziren, eta hainbat herrietan nola ospatzen diren ikusi. Horrela sortu zen inauterien espektakularizazioaren gaia, eta horrek interes kontrajarriak sortzen dituela herrietan. Alde batetik, turismoaren eta ostalaritzaren interes ekonomikoa eta, bestetik, inauteriak herriko festa bezala mantendu nahi izatea. Zenbait inauterietan kontsumitzeko, folklorizatzeko joera usaintzen dela aipatu zen, eta «ikustera joan behar dela»ko sentsazioa, jende asko erakarriz. Nabarmendu zen tradizioen esportazioa dagoela, Joaldunekin gertatzen den bezala, Nafarroan eta hemendik kanpo ere, ezagunak bihurtuz edozein ekitaldietan.
Zentzu horretan, patrimonializazio bat dagoela ikusten zen, baina ohiko inauteriak mantentzea betebeharra den ala ez zalantzan jarri zen eta ongi ikusten zen herrikoentzat soilik diren jaiak eta espektakulu gisa egiten direnak bereiztea.
Aldaketa batzuk nabarmendu ziren, adibidez, gaur egun herri eta auzoetan ia urte osoan izaten direl jai ezberdinak, maiz udaletxeek iragartzen dituztenak eta egitarau ofizial baten barruan sartzen direnak. Bestalde, gaur egun otordu asko antolatzen dira data hauetan, lehen berriz otordu horiek egiteko puska biltzen zen.
Landa eta hiriko inauterien arteko ezberdintasunak eztabaidatu ziren. Mielotxin erretzea bezalako tradizioak mantentzen dira oraindik eta gaur egun tradizio horiei buruz zer pentsatzen dugun galdera sortu zen. Batzuek heriotza zigorrarekin lotu zuten baina beste batzuek ez zuten horrela ikusten, sinbologiaren interpretazio ezberdinak egin daitezkela aipatuz. Dena den suaren majia erakargarria zela ikusten zen.
Inauteriak zergatik mantentzen diren galdetzen zen, askatasun egunak izatearekin erlazionatuz, horren beharra eta moduak. Mozorro jantziek eraldaketa, beste norbait izateko aukera, anonimotasuna ematen dutela. Mozorro jantzien %70 egun hauetan saltzen denez, merkatarientzat beren garrantzia dutela ere badakigu.
Eztabaidaren amaiera aldera, Kauteroen jaiari buruz hitz egin zen eta ijitoz jazteaz. Nola azken boladan kuestionatu egin den mozorro mota hau, karikatura edo burlatzat jo dutelako zenbaitek. Puntu honek polemika sortu zuen, ijito herriak jasaten duen diskriminazio egoera agerian geratu zen eta kultura menderatzaileak asimilazio politikak onartzen dituela.
Ondorio gisa, adierazi zen kulturarteko topaguneak beharrezkoak direla arazo horien eztabaidarako eta posizio desberdinak ulertzeko, irtenbideak bilatzeko helburuarekin. Zentzu honetan, Llorenç Prats antropologoak bultzatuta, ondarea ezinbesteko entitate gisa ulertu ordez, estrategia eta baliabide multzo gisa ikustera bultzatu nahi dugu, kultura eta identitate hausnarketarako, baita beste kulturetako pertsonekin truke eta elkar ulertzeko tresna gisa ere, kultura aniztasunaren jasangarritasun eta erreprodukzio sozialaren alde.
