Urriaren 30ean Plazara! zentroan Emakumearen Babeserako Patronatuari eskainitako kafe-solasaldia egin genuen.
Gemma Piérola ikertzaileak Patronatuaren funtzionamenduaren eta sortu zireneko testuinguruen ibilbide txiki bat egin zigun. Patronatua, edo Iruñean “mojak” esaten zen bezala, diktadura frankistak kontrol patriarkal zorrotza egiteko erabili zuen mekanismo bat izan zen, emakume onaren ereduari aurre egitera ausartzen ziren neska haien gainean. Izan ere, emakume horiek emakume saiatuen, emazte otzanen eta ama ukatuen paperean mugatzen zituen. Arau moral zorrotzak zalantzan jartzen zituen edozein jokabide urratzaile zigortu zuen erakunde bat. Oso istorio gogor eta tristeak gertatu ziren, salaketaz, gizarte-seinalamenduaz, nekeez eta gero ahazteaz beteak. Ez zaie errekonozimendu instituzional eta sozialik egin eliza katolikoaren moralari desafio egiten zioten emakume horiei guztiei. Diskurtso zientifikoa ere erabili zuten (biologizista, psikologikoa, neurologikoa) emakumeak gizonarekiko mendekotasuna lortzeko.
Ondoren, eztabaida etorri zen, eta horixe da kafe-solasaldien ezaugarria. Patronatuaren berri ez zuten pertsonengan interes berezia egon zen, eta horregatik informazio gehiago eskatu zuten. Testuinguru historikoei buruz hitz egin zen, desberdintasunei buruz, kontrol soziala egiteko moduari buruz, kontrol hori egiteko arrazoiei buruz, gertatutakoa ikusarazteko oztopoei buruz, gizartea eta feminismoa kontrolatzeko moduari buruz. Gai antropologikoz betetako eztabaida oso aberatsa izan zen, eta zentroa ixteko ordua iritsi zitzaigulako baino ez genuen amaitu.
Urriaren 30ean EMAKUMEA BABESTEKO PATRONATUEI buruzko kafe solasaldiaren arratsaldea da.
Gemma Piérola irakasleak erakunde horiek Nafarroan duten funtzionamenduari buruzko bere ikerketak erakutsiko dizkigu eta, ondoren, ahaztutako historia horiei buruzko eztabaida parte-hartzailea egingo dugu. Bizitzaren istorioak, minarenak, delikatuak, eta oso hunkigarriak. Kasu gehienetan ikusezin bihurtutako istorioak. Zorretan gaude zentro erlijioso horietatik igaro behar izan zuten emakume biktima horiekin guztiekin.
1941eko azaroaren 6an, Emakumea Babesteko Patronatua sortu zen, eta erakundea 1985era arte egon zen jardunean. Justizia Ministerioaren menpe egon zen organikoki, eta probintzia guztietan izan zituen ordezkaritzak. Bere helburu nagusia “eroritako emakumea askatzea eta erortzear zegoenari laguntzea” izan zen. Erregimen frankistaren balioekin bat zetorren jokabide-araudia zabaltzeaz eta ezartzeaz arduratu ziren. Zaintza sistema bat egin zuten, eta giltzapetzea eta zigorra terapia gisa erabili zituzten. Aldizka, moral publikoa ebaluatzen zuten estatistikak eta txostenak idatzi zituen. Portaera morala eraikitzeko tresna eraginkorra bihurtu zen. Kongregazio erlijiosoak patronatuko zentroen buru izan ziren, eta milaka haur, nerabe eta emakume heldu sartu zituzten bertan.
Hainbat erakunde publiko martxan jarri ziren Arriskugarritasun eta Errehabilitazio Sozialeko Epaitegiari emakumea “arrisku soziala” zela ebazten zuen epai irmo bat emateko beharrezko informazio guztia emateko. Prozedura nahiko erraza zen, eta kasu guztietan espedienteak banakakoak ziren. Gizarte arriskugarritasunaren deklarazioa eta neurri egokiak aplikatzea ofizioz susta zitezkeen, fiskaltzak eskatuta, polizia judizialaren edo partikularren salaketaren bidez. “Emakume idealaren, otzanaren, ukatuaren eta zintzoaren” eredu frankistari jarraitzen ez zioten jokabide guztiak kaltegarritzat eta kutsagarritzat jotzen ziren gizarte osoarentzat, eta, beraz, gizarte-ondasunaren mesedetan justifikatu zen haien espetxeratzea.
Une oro Eliza Katolikoaren laguntza izan zuen, babes morala eta legitimitate ideologikoa emanez. Erlijio-ordena ezberdinek, Oblatek eta Adoratrizeek aktiboki, erreformatorio, ikastetxe, etxe edo babesleku ugari eskaini zituzten emakumeen barneratze-espetxeratzeetarako.
Antropologian bizitza horiei buruz argi eta memoria pixka bat ematea planteatzen dugu. Familia kontrol sozialerako tresna gisa ere aipatu nahi dugu. Emakumeak, ama eta emazte otzanaz gain, diktaduraren ordena sozial eta ideologikoa islatu behar zuen. Hori guztia diskurtso zientifiko batean oinarrituta (faktore biologikoak, psikologikoak eta neurologikoak), Estatuari moraltasunaren kontrolean esku hartzeko aukera ematen ziotenak.
Patronatuaren zentroetan zeuden emakumeen eta kontrol, errepresio eta zigor makineria hori osatu zuten pertsona eta erakundeen ahanztura eta ikusezintasuna gainditzeak biktimen erreparazioaren alde borrokatzera eraman gaitzake. Istorio horiek ikusaraztera eta kontrol sozialerako modu honi eta beste batzuei buruz gehiago ikertzera animatzen dugu. Baita gaur egun GKE batzuek laguntza humanitarioaren izenean egiten duten lanari buruz ere.
Hona hemen hainbat esteka eta liburu kontsultatzeko, gure historiaren zati hau aurkitzen lagunduko diguten leihoak irekitzeko:
El patronato de protección a la mujer: prostitución, moralidad e intervención estatal durante el franquismo Egilea: Carmen Guillén Lorente Tesiaren zuzendariak: María Encarna Nicolás Marín (tes.zuz.), Carmen González Martínez (tes.zuz.) Irakurketa: Murtziako Unibertsitatean ( Espainia ) 2018an Doktoretza Programa: Programa de Doctorado en Historia, Geografía e Historia del Arte: Sociedad, Territorio y Patrimonio por la Universidad de Murcia https://dialnet.unirioja.es/servlet/tesis?codigo=290120
MARTA GARCÍA CARBONELL,MARÍA PALAU GALDÓN, [ 2023], Indignas hijas de su Patria. Crónicas del Patronato de Protección a la Mujer en el País Valencià. Editorial Institució Alfons el Magnànim-Centre Valenciàd’Estudis i d’Investigació
GARCÍA DEL CID GUERRA, CONSUELO, [ 2021], Las insurrectas del Patronato de Protección a la Mujer. Argitaletxea: ANANTES, GARCÍA DEL CID GUERRA, CONSUELO, 2021
PRIETO BORREGO, L. (2018). Mujer, moral y franquismo. Del velo al bikini. UMA Editorial.
MOMOITIO SAN MARTÍN, ANDREA, [2022], Lunática. Libros del Kao. Madrid
Pláticas sobre el Patronato de Protección a la Mujer en el Franquismo LQSomos, 9 marzo 2023, Cecilia Remis, Historia (s), Y nosotras ¿Qué?
El Patronato de Protección a la Mujer para la redención de las «rojas y desviadas mujeres republicanas» (y que sobrevivió al franquismo). Historia de un genocidio. Patronato de Protección a la Mujer.
María Toca Cañedo, La Pajarera Magazine, 8 de noviembre de 2021. ASTURIAS LAICA.
Apirilaren 19an azken kafe solasaldi bat ospatu genuen Iruñeko Black Power kolektiboarekin elkarlanean. Beste batzuetan bezala, esperientziak eta hausnarketak partekatzeko topagune bat bultzatu nahi izan dugu. Arakadiak gure inguruneko kultur aniztasunean jarri du begirada. Gure gizartea osatzen duten kolektiboak ezagutzeak aniztasun eta konplexutasun horretara hurbiltzen gaitu. Aniztasun sozial eta kultural horren aberastasunari balioa eman nahi diogu, eta kolektibo horiek bizipenak zabaltzen egiten duten lana nabarmendu nahi dugu.
Solasaldi honetan, Black Powerreko kideek, afrikar ondorengo gazte nafarrek, euren berezitasunen berri eman digute. Parte hartu dugunon artean solasaldi honetan sortu diren hausnarketak partekatu nahi dizkizuegu. Black Powerreko kideez eta gure ekimenarekin bat egin duten partaideez ari gara.
Black Power-eko Alicek kontatu digun sarrera txiki batekin hasiko gara. Taldea 2017/2018 urteen inguruan eratu zen. Flor de África elkartearen petalo bat da, kontinenteko hainbat herrialdetako komunitate afrikarrak biltzen dituena. Elkarteko kide asko emakumeen mutilazio genitalaren aurka borrokatzen diren emakumeak dira, eta haien alabak Black Power kolektiboko kide dira. Flor de África elkartea komunitatea egiten jarraitzeko beharretik sortu zen, bere jatorrizko herrialdeak uztean. Black Powerreko kideak komunitate horietako bigarren belaunaldia dira. Hitzaldien, tailerren eta antzerki emanaldien bidez, beren bizipenak adierazten dituzte. Ez ziren identifikatzen gure inguruak kontinente afrikarraz duen ikuspegiarekin, gosearen, pobreziaren eta gerren inguruko irudi negatiboarekin. Talde gisa, identitate-eraikuntzan eta identifikatuta sentitzeko erreferenteak bilatzen lan egin dute. Antzerkiaren bidez, matxismoarekin, xenofobiarekin, arrazakeriarekin eta emakumeen genitalen mutilazioarekin lotutako kezkak eta arazoak azaltzen dituzte.
Taldea aurkeztu ondoren, kafe solasaldietan egin ohi dugun moduan, taldeak osatu ditugu. Hitzaldia oso animatua eta luzea izan da, guztien parte-hartze aktiboarekin. Ikuspuntuak, iritziak, eta esperientziak trukatuz.
Afrikari buruz dugun irudi negatiboari buruz Alicek adierazitakoaren harira, parte-hartzaileek berretsi egin dute. Argudiatu duenez, kontakizun hau kontinente oso bat orokortu eta homogeneizatzen duen ezjakintasunean eta ikuspegian oinarritzen da, eta alde batera uzten du haren gizarte- eta kultura-aniztasunaren aberastasuna. Gure gonbidatuak ez dira horrekin identifikatuta sentitzen eta adierazi dute zein zaila den, afrikar ondorengo diren aldetik, ezjakintasun eta ikuspegi negatibo eta orokor horri aurre egitea.
Afrikar ondorengo gazteentzat erreferenterik ez izatea behin eta berriz errepikatzen den gaia izan da. Bizi diren inguruneak etengabe pertsona zurien erreferenteak eskaintzen badizkie (historikoak, zienfitikoak, asmatzaileak, artistak…), haiek beren kabuz bilatu behar izan dituzte afrikar eta afrikar jatorriko pertsona nabarmenak. Identifikatuta sentitzeko eta islatzeko pertsonak. Erreferente falta horrek egunerokotasunean ere eragiten die; izan ere, jendaurrean, eremu publikoan zein pribatuan, ez dago pertsona arrazializaturik lanpostuetan.
Oraindik ere uste dugu afrikar ondorengoak ezin direla hemengoak izan. Oraindik ez da onartu nafarrak direla eta jatorri afrikarrarekin zerikusia duten era guztietako galderak egiten dira. Batzuetan, galderak egiteko modua mingarria izaten da, eta interpelatutako pertsonaren jatorri afrikarra baieztatu nahi izaten dute. Askotan, galdetzen duena gogobetetzeko moduko itaunketa luzerik ez jasateagatik, gure gonbidatuek Afrikako herrialde batekoak direla erantzutea erabaki zuten. Bere jatorri nafarra ukatzen duen pentsamendu horren gainean txipa aldatzeko beharra mahai gainean jarri da.
Identitatearen gaira itzuliz, Black Power kolektiboak bere aniztasuna adieraztearen garrantzia adierazi du. Afrikar zein nafar sentitzen dira. Afrikarekin eta bere kulturarekin identifikatzen dira, gurasoen kulturarekin. Eta, era berean, nafar gisa, beren kulturarekin identifikatzen dira. Oreka zaila mantentzeko aurkitzen dituzten zailtasunak nabarmentzen dituzte, besteekiko harremanetan eragiten dietenak. Beren egoera berezitik, kolektibo gisa sortu behar izan dute, beren egoera berean dauden beste pertsona batzuk bilatu behar izan dituzte eta beren berezitasunak partekatu behar izan dituzte. Beren nortasunak kulturaz haraindiko ikuspegi batetik eraikitzea dute helburu, bi ingurune horiekiko posizionamenduak eta harremanak barne.
Emakume gazte horiei lotutako estereotipoak izan dira eztabaidatutako beste gaietako bat. Kirolerako eta dantzarako gaitasun handiekin lotzen dira, hau da, fisikoarekin lotutako ezaugarriekin. Hipersexualizazioa jasan dute, beste ezaugarri batzuen gainetik ezaugarri fisikoak ematen zaizkielako eta haien jarrerak eta adierazpenak sexualizatzen direlako. Horren adibide da batzuetan prostitutek nahastu izana. Parte hartzen duten ikastetxeetan aurreiritzi orokor bat dago, eta horrek pentsarazten du familia-inguruneetan baliabide ekonomiko gutxi dagoela. Hezkuntza-ingurunean ere, erakundeek eta irakasleek unibertsitate-ikasketak hastera bultzatzen dituzten pizgarririk ez dutela sentitzen dute. Gure gonbidatuen ustez, gehienbat Lanbide Heziketako ikasle gisa sailkatzen dira, goi-mailako ikasketak egiteko aukera alde batera utzita.
Zoritxarrez, adibide gehiago zerrendatzen jarrai genezake. Solasaldian, estereotipo horiek irautea eragiten duten komunitate horiei buruz gizarteak duen ezjakintasunaz hitz egin da. Azkenik, erakundeek, komunikabideek eta sare sozialek estereotipo eta aurreiritzi horien hedapenean duten eragina eta erantzukizuna zehaztu da, horietako asko arrazistak baitira.
Eskerrak eman nahi dizkiegu ekitaldian parte hartu duten guztiei eta, bereziki, Black Power kolektiboari, egindako ekarpen baliotsuengatik. Topaketa horri nolabait jarraipena emateko aukera zabalik dago.
Datorren apirilaren 19an kafe-solasaldi berri batera gonbidatzen zaituztegu. Oraingoan, Black Power afrikar ondorengo emakume aktibisten taldeko kideak gonbidatu ditugu. Zuen parte-hartzearekin haiekin hitz egingo dugu, elkar ezagutu eta esperientzia aberasgarriak trukatuko ditugu. Gure inguruko aniztasun soziala eta kulturala ikusarazten eta ulertzen lagunduko diguten jakintzak partekatuko ditugu.
Dakizuenez, antropologiak aniztasun sozial eta kulturalari begiratzen dio bere zabaltasun osoan. Arakadian badakigu diziplina orokorrak, eta gure elkarteak bereziki, paper aktibo eta parte-hartzailea bete dezakegula erronka garaikideen ulermenean. Erronka horietako bat erabateko gizarte anitza eta heterogeneoa eratzen laguntzea da. Gure helburuen artean dago Nafarroako aniztasunaren parte osagarri eta aktibo gisa aitortuak izateko borrokan ari diren taldeekin iritziak eta ideiak trukatzea.
Hitzordu hau aukera paregabea da afrikar ondorengoen emakume gazte nafarren kezkak ezagutzeko eta entzuteko, beren berezitasunekin. Talde gisa duten nortasuna nola osatu eta eraiki duten azalduko dugu. Zein gai eta arazorekin sentitzen diren identifikatuta. Guztiok partekatutako bizipenen bidez, gizarte gisa eragiten diguten egoeretan murgilduko gara, baita hainbat esparrutan ere, hala nola hezkuntzan, familia ingurunean edo erakundeetan.
Kafe-solasaldi honetan Nafarroako gizarte aniztasunari buruzko zerbait gehiago ezagutzera gonbidatuko zaituztegu. Era berean, gizarte plural, anizkun eta heterogeneo oso bat eraikitzeko beharrezkoak diren aldaketak egiteko prest ote gauden hausnartuko dugu.
Hilabete honetarako Arakadiaren proposamena, hizkuntzaren erabileraren analisia eta horrek izan dezakeen eragina aztertzen du, bai pertsonen gogoetan, bai ezartzen diren gizarte eta botere sistemetan ere.
Antropologiaren ikuspuntutik, hizkuntza da ziurrenik gizakien eta gainerako animalien arteko ezaugarririk bereizgarriena eta historian zehar kulturak, teknologiak eta sistema politikoak garatzen ahalbidetu duenak.
Bestalde, neurolinguistikaren ikuspuntutik, hizkuntza eta pentsamenduaren arteko harreman estuak, agerian uzten digu hizkuntzaren erabilerak identitate pertsonal eta kolektiboaren sorreran izan dezakeen eragin izugarria, baita giza harremanetan ere.
Erakunde, gobernu eta korporazioen atzetik dauden benetako interesak, gehienetan, arrotzak dira herriarentzat eta informazio eta prestakuntza nahikoa falta zaigu interes partikularren istorio ezkutuen egiazkotasunari buruzko ondorioak ateratzeko.
Azkenik, galdera hauek planteatzen dira: Benetan ezagutzen ahal dugu zein sistematan bizi garen? Jakitun al gara? Geure burua manipulazio horretatik babesteko tresnak al ditugu? Istorioetatik haratago entzuteko, ikusteko edo ikertzeko prest al gaude? Kafe-solasaldi hau pertsonen bizitzak eraikitzen dituzten oinarri batzuei buruz hausnartzeko aukera gisa aurkezten da, baita irekitasun eta entzute aktiboko ariketa praktiko bat egiteko ere.
Ikuspegi antropologikoa ekonomia solidarioari izango da Arakadia elkarteak hilabete honetan egingo duen proposamena. Gizarte modernoek azken berrehun urteetan izan dituzten eredu ekonomiko desberdinak eta politika ekonomiko horiek munduko biztanle gehienentzat izan dituzten ondorio larriak aztertuko ditugu.
XVIII. mendean liberalismoa agertu zenean eta Laissez Faire eredua sortu zenean, merkatu sistema bat sortu zen, ekonomian aldaketak eskatzen zituen gizarte bat antolatu zuena eta mundu mailan paradigma aldaketa bat eragin zuena, hau fede bihurtuz. Horrela, merkantziak eta manufakturatutako produktuak oztoporik eta lehiarik gabe ibili ziren, baina protekzionismo argiarekin Europako herrialdeen interesak babesteko.
Reagan eta Thatcher boterera igotzearekin batera sortu zen gerra hotzaren amaieraren ondoren bultzatu zen neoliberalismoak, ordea, merkatuan ia inolako esku-hartzerik gabeko sustapenean eta ekintzailetza-askatasunean oinarritutako gobernu-modalitate bat planteatzen du. Merkatu hori berez arautzea sustatzen zen. Politika horiek estatuen esku-hartze txikia ekarri zuten, baita politika fiskal murriztaileak ere, kontsumoaren gaineko zergen igoerarekin, gastu publiko txikiagoarekin eta pertsona eta erakunde guztiek desaforatutako politika kontsumista batekin. 2007ko krisien eta COVIDaren ondorioz, sistema ekonomiko horrek egiaztatu du ez dituela konpontzen gure gizarteak dituen arazoak, hala nola desberdintasun soziala, langabezia, pobrezia edo bazterketa. Gainera, ekonomia horrek berekin dakarren lehengaien gehiegizko kontsumoak eta hondakinen ekoizpenak klima-aldaketa oso larria ekarri du planeta mailan.
Sistema neoliberalak herrien arteko diskriminazioa ahalbidetzen du, lehengaien kontsumoak desberdintasun gehiago sorraraziz eta beste herri batzuetan pobrezia eta gosea dakarten manufakturatutako produktuen kontsumoa bultzatuz. Planetako baliabideak agortzen ari dira, eta ingurumenarekin orekatuagoa den kontsumo-gizarte baterantz jo behar dugu. Gaur egun, mundu-mailako aldaketa-korronte bat dago, paradigma horretan aldaketa bat bultzatzen duena, eta “beherakada” deitzen zaio. Pentsamendu sozial, ekonomiko eta politiko horrek pertsonen, animalien eta naturaren arteko harreman orekatuagoa lortu nahi du, aurreko sistemak dakarren ekoizpena eta kontsumoa murriztearen funtsezko ideiarekin.
Joan den irailaren 20an Arakadiak ondoko kafe-solasaldia ospatu zuen “Antropologia Osasun Mental Kolektiborako. Tresnak existentzia osasungarri bat lortze aldera”. Bertan, honako gai hauei buruzko galderak egin ziren: zer den osasun mental kolektiboa, zer egoerak eragiten duten osasun mentalean, zer egin dezakegun kolektiboki osasun hori hobetzeko eta zer ekarpen egin dezakeen Antropologiak gai horretan.
ESTEKA honetan, saioan landutako testua aurkituko duzu. Testu horrek planteatutako galderei erantzun batzuk ematen lagun diezaguke.
Arakadiak ondoko kafe-solasaldia antolatu du irailaren 20rako.
“Gaixotasuna”-ren aurrean “osasuna” erakusten digun dualismoaren ildotik pentsatzen jarraitzea akats handia dela onartzen badugu ere, ezin dugu alde batera utzi osasunaren arloko funtsezko dimentsio bat ondoeza dela, eta antropologiatik horren berri emateak ondoezaren giza izaera, izaera soziala eta subjektiboa argitzera garamatza. Osasun mentala delakoaren eremuari dagokionez, antropologiak ahalbidetzen digu pertsonek beren hutsunezko, atsekabezko edo etsipenezko esperientzietatik garatzen duten ezagutzara hurbiltzea, eta, horrela, sufrimenduaren gizarte-ehuna esploratzea eta berreraikitzea.
Determinazio soziala barne hartzen duenehun edo sare horri emandako arretak ekarri digu, besteak beste, topaketa emankor bat antropologiaren eta osasun kolektiboaren kategoriak adierazitako errealitate konplexuaren artean, batez ere aipatu kontzeptuak Latinoamerikan izandako garapenetatik abiatzen bagara. Baina lotura hori aurkezteaz gain, gonbidatu nahi dugu osasunaren antropologiak eta begirada etnografikoak eraldaketa sozialak eta, azken batean, osasun mental kolektibo posible baterako baldintzak sustatzeko dituzten ahalmenei buruz hausnartzera. Egia esan, apustua egiten dugu akademiaren barruan eta kanpoanhain eztabaidatua den borondate eraldatzailearen alde, horrek osasunaren antropologiari tresnak eta haziak emango baitizkio orain patologizatuta dauden gizarteetan existentzia osasungarria lortze aldera.
Maiatzaren 23an, Arakadiak mamu beldurgarrienari, heriotzari, aurre egiteko erronka bota zion solasaldira hurbildu zen jendeari. Eutanasiak, norberaren bizitzaren bukaera planifikatzeko modu gisa, galdera handiak eragiten ditu etengabe. Manuel Eciolaza Nafarroako “Duintasunez Hiltzeko Eskubidea” Elkarteko lehendakaria izan zen gurekin. Eguneko protagonista nagusia eutanasia izan bazen ere, antropologiak bidea ireki zuen gaixotasun- eta heriotza-prozesuen inguruko jardueretan izandako aldaketak azaltzeko.
Espainiako Estatuaren lege-esparruaren barnean aitortutako eta legitimatutako eutanasia aurrerapen sozial handia iruditu zitzaigun bertaratu ginenoi. Organismo bizidun gisa, gizaki gisa, ez dugu geure burua lantzeko eta bizi-proiektu bat garatzeko ardura bakarrik (geure izateari zentzua ematen dioten jarduerak, ontologiak, ugalketa). Gure erantzukizuna da traumatikoa edo mingarria ez den proiektu bat bermatzea, ez bakarrik guretzat gizaki gisa, baizik eta inguruan ditugun persona maiteei gaixotasun prozesu hori errazteko.
Aplikazioan zenbait zalantza antzeman ziren, LOREa inklusiboa delako. Osasun mentaletik zerbitzu hori behar izan zezaketen pertsonekiko, halako sendotasun falta sentitu zen. Osasun fisikoari dagokionez, badira hura baloratzeko parametroak, baina zaila dirudi era berean egitea sufrimendu mentalari buruz. Bizitzeaz nekatuta eta hiltzeko gogoz dauden adineko pertsonen egoerak planteatu ziren. Suitzako legeez eta lagundutako suizidioaz hitz egin zen, baina argi gelditu zen hori ez dela eutanasia.
Bizi testamentua aurrerapen bat da idatziz uztean zer osasun neurri aplika dakizkigukeen gaixotasun-testuinguru desberdinetan, sinatzailea, paziente gisa, kontziente ez dagoenean edo bere kabuz erabakitzeko moduko gaitasun mental egonkorrak dituenean. Baina zalantza sortzen digu ea balizko medikalizazio guztiak erregistratuta egondaitezkeen gaixotasun testuinguru mugagabe batean. Bestalde, pazienteak bizi-testamentuan idazten du zer nahi duen eta zer ez, hamaika gaixotasunek har ditzaketen egoera zail guztietan. Hau da, eutanasiak prebentzio neurriak jasotzen ditu praktika posibleak saihesteko, hala nola giltzadura terapeutikoa, edo familiak erabakitzea zer bitarteko farmakologiko eta teknologiko erabiliko diren pazientearen bizitza ziurtatzeko, nahiz eta gaixoak uko egin kontziente dagoela.
Solasaldian parte hartu zuten bi eztabaida taldeetan, persona bakoitzak eutanasiaz eta bizi testamentua sinatzerakoan izandako esperientziez pentsatzen eta/edo sinesten zuena azaldu zuten. Pauso erraza dela ikusten dugu, vaina informazio nahikoa falta da horretarako.
Pertsona bakoitzak heriotzaren prozesuari heltzeko orduan dituen sinesmenen eta kulturaren garrantzia eztabaidatu zen. Prozesu hori bideratzeko modu asko daude, eta guztiak errespetatu behar dira. Bakoitzak ezagutzen dituen kasuak eta nola tratatu diren kontatu zuten bertaratutakoek.
Garrantzitsua da heriotzaz, haren prozesuaz, doluaz eta abarrez normaltasunez hitz egitea. Lehenago edo beranduago aurkeztuko den prozesu batean heriotza naturaltasunez onartu ahal izateko berebiziko garrantzia duenean, gure gizartean heriotza ezkutatzen dela ikusten dugu.
Medikuaren eta pazientearen arteko harremanaz aritu ginen. Eutanasia prebentziozko borondatea da. Ildo horretan, medikuaren eta pazientearen arteko harremana eraldatu egiten da, ez da hain hierarkizatua eta horizontalagoa da. Osasunari, medikalizazioei eta gaixotasunei buruzko ezagutza hedatuagoa eta normalizatuagoa dago gizartearen artean. Hori dela eta, persona batek hausnartu egiten du, saihestezina den zerbait planifikatzen saiatzen da, heriotza, ondasun higiezinen banaketa eta herentzia planifikatzen dituen bezala, eta gai da elkarrizketa jarraitua ezartzeko, medikuaren eta pazientearen artean, eta ez alde bakarrekoa pazientearengan eragina duten erabakietan. Alde horretatik, kode deontologikoak, hipokratikoak, diziplina medikoak berak eta gaixotasunean osasuna zaintzearekin zerikusia dutenek berrikuspena eskatuko lukete, Espainiako Konstituzioak bezala, Estatuko gauzarik garrantzitsuena, medikua bezala, gizabanako herritar ororen bizitza babesten saiatzea baita.
Datorren asteartean, maiatzaren 23an, Arakadia antropologia elkarteak kafe solasaldi batera gonbidatzen zaitu Iruñeko Plazara! zentroan. Proposatzen dugun gaia heriotza duina izateko eskubidea eta Espainiako Estatuan eutanasia legeztatzearekin duen lotura da. Manuel Eciolaza, Duintasunez Hiltzeko Eskubidearen elkarteko lehendakaria etorriko da gure hizketaldira. Eutanasiaren legalizazioarekin eman diren gertaera garrantzitsuenen errepasoa egingo du, Arakadiatik ere, heriotzaren definizioak gizarte eta kultura mailan izaten dituen aldaketei buruzko ikuspegi antropologikoa eskainiko da.
