LOIZUTIK BUNKERRETARA

Erroibarko ondare arkeologikoari buruzko hitzaldia

Arakadia Antropologia Elkarteak hitzaldi baten berri eman nahi duzue. Datorren larunbatean izango da, apirilaren 1ean, Erron. Horretarako, Jesús García Gazolaz Vianako Printzea Institutuko arkeologia teknikaria eta Maitane Tirapu de Goñi antropologo fisiko eta osteoarkeologoa izango dira gure artean. Erroibarko ondare kulturalaren errepaso historikoa egingo digute, eta bide batez, Loizuko Gizakiari ere gune txiki bat eskainiko diote bereziki.

SAR SAN

ARAKADIA ETA GAZ KALÓ-REN KAFE SOLASALDIA

Martxoaren 21ean arrazakeriaren aurkako nazioarteko eguna ospatu genuen, ijitoen komunitatearekin kafe solasaldi bat eginez, Gaz Kaló elkartearekin elkarlanean. Jarduera SOS Arrazakeria Nafarroak urtero antolatzen duen Arrazakeriaren aurkako Astearen programaren barrenean zegoen.

Topaketaren arrazoia izan da elkar hobeki ezagutzea, elkarri entzutea eta enpatiaz aritzea. Era guztietako pertsonekin harremanetan gozatu nahi izan dugu, elkarri aurpegira begiratuz eta kafea eta magdalena partekatuz. Uste dugu lortu egin zela, bertan parte hartu genuenok solasaldirako eta elkarri entzuteko giro ona aurkitu baikenuen.

Ijitoen herria, 500 urtetik gorako bizikidetza gorabehera, herri ezezaguna eta aurreiritziz betea da; justizia, erreparazioa eta ezagutza merezi duela onartu behar dugu.

Ricardo Hernández, Gaz Kaló Ijito Elkarteen Federazioko presidenteak jardunaldiaren oso aurkezpen interesgarria egin zuen. Ijito herriaren historia kontatu zuen, gizarteari egindako ekarpenak azaldu zituen, lanari, hizkuntzari eta gizakiei dagokienez. Erakutsi zuen nolakoa izan den bizirik irauteko estrategien historia, ijito-herria desager ez dadin herri gisa eta kultura bereizi gisa proposamen asimilazionisten aurrean. Adibide moduan azaldu zuen ijitoek bizi ziren herriko erlijio nagusia hartzen zutela aintzat.

Azalpen horien ondoren, talde txikiagoak osatu genituen, pertsona guztiek parte har zezaten. Talde guztietan pertsona ijitoak egon ziren, eta guztiekin partekatu zituzten beren esperientziak. Asko izan ziren gaiak, eta gutxi batzuk aipatuko ditugu. Arrazakeria ijitoari, antigitanismoak gizartean jarraitzen du. Lana lortzeko zailtasunen kasuak kontatu zituzten. Bere bizitzaren historietan erakutsi zuten lana aurkitzeko dituzten arazoak. Lortuz gero, fidatzekoak direla frogatu behar dute, eta beti besteak baino gehiago ahaleginduz.

Ijitoen mundua topikoz eta estereotipoz beteta dago, eta zaila da horiek ezabatzea (zezenak, flamenkoa, ez dute lan egin nahi…). Mendeetan zehar ijitoen kontra idatzitako literaturak (hala nola Cervantesen “La gitanilla”) jarraitzen du, eta gutxiespen-hizkuntzan antzematen da.

Hezkuntzan justifikaziorik gabeko ahanzturak aurreiritziei eustea eragiten du. Antigitanismoa eskolatik hasita aldatzeko beharra aztertu zen. Garrantzi handia eman zitzaion gazteak ikasten jarraitzera animatzea.

Gaz Kalóko kideek adibide batzuk kontatu zizkiguten, eskolan haurren absentismoa desagerrarazi duten herrienak. Oso garrantzitsuak dira “pertsona talismanak”, gizarte-langileak, eskola-sustatzaileak, guztiak hezkuntza arloan profil sozialak dituztenak, eta instituzioekin batera familiei eta ikasleei laguntza ematen dietenak. Hezkuntza publikoak, D eredua barne, laguntza behar du haurrei laguntzeko beren etorkizunari aurre egiteko aukera berak izan ditzaten. Aipatu genuen ere, landa-eremuan eta hiri-eremuan aldeak daudela oraindik hezkuntza arloan.

Gaur egungo legeak arrazistak ez izan arren, ez dituzte kontuan hartzen romanien edo ijitoen kolektiboak bezalakoek zailtasun gehigarriak dituztela baldintza berdinetan gizarte-lege askok sustatzen dituzten onurez jabetzeko, hala nola gazteen emantzipazioaz. Legeak ez dituzte ijitoek egiten. Ijitoen diskriminazio historikoa, nazien genozidioa edo guardia zibila (ijitoen jazarpenarekin oso lotuta) azaleratu ziren. Baita dendetako eta merkataritza-guneetako segurtasun-zerbitzuen jazarpen sistemikoa ere. Gertakari horiek guztiak salatzeko aukera aipatu zen. Arrazakeriak arrazializatutako pertsonaren kriminalaren profila darama lotuta. SOS Arrazakeriak gertaera arrazistak salatzeko zailtasunaren berri eman zigun (zigor kodeagatik, polizia-txostenak zehaztu gabe). Segurtasun kidegoetan sentsibilizazio protokoloen komenigarritasuna kontatu ziguten, hala nola Iruñeko udaltzainena: “Iruñea gorrotoaren aurrean”. Arrazakeriak sortzen duenean gorrotoa frogatzeko zailtasuna azpimarratu zen.

Aztertutako beste gai bat ijito guztiak homogeneizatzea saihestea izan zen. Nafarroan 8.000 inguru daude eta jarrera desberdinak dituzte ijitoen kulturari dagokionez; izan ere, gaur egungo joeretara egokitzen ari da, historian zehar egin duen bezala, nahiz eta bere erritmoan jarraitu. Euskarak kaloarekin (Erromintxela) nahastutako hizkuntzaz hitz egin zen solasaldian. Gainera, “zapiaren” ohituraz ere mintzatu ginen, Erregina katolikoak sartutako ohitura. Horrez gain, ondoko gai hauek ere aipatu ziren: adinekoenganako errespetua; doluaren ohitura eta lorez betetako panteoiak; erlijio katoliko eta ebanjelista; artisau, txatar-saltzaile; tratulari (orain azoka txikietan); informazioaren askatasuna. Zaintzaz eta zaintzaz arduratzen diren emakumeei gehitutako lanari buruz ere aritu ginen, eta aldaketa feministen beharraz. Aipatu zen ere ijitoren batek delituren bat egiten duenean kolektiboa hartzen dela erruduntzat.

Gutako bakoitzaren zeregin indibidualaren garrantziaz jabetu ginen, eguneroko bizitzan adierazpen arrazistak, hizkera iraingarriak, errealitatetik urruntzen diren historiak, etab. baztertzeko.

Solasaldia amaitzeko, gaien laburpen bat egin zen, eta eskerrak eman zitzaizkien parte-hartzaileei, batez ere ijitoei, eta baieztatu zen plazer bat dela era guztietako pertsonak elkarrekin bizitzea.

Beste batzuetarako, gaiak gehiago sakontzeko aukera planteatu zen. Oraingoan ideia harremanak izatea eta elkar pixka bat gehiago ezagutzea zen. Ziur jarduera gehiago egingo ditugula ijito-herria, bere egoera eta kultura ezagutaraziz, eta nola ez, antropologIak zertarako balio duen erakutsiz.

Eskerrak eman nahi dizkiegu bertaratu zirenei, baina, batez ere, partaide guztiekin haien bizipenak partekatu zituzten ijitoei.

Etorkizunean jarraituko dugu, agian landutako gai batzuk sakonduz.

SAR SAN

ANTROPOLOGIA ETA KULTURA IJITOA

Martxoaren 21ean, Arakadia Antropologia Elkarteak, Nafarroako Gaz Kaló Ijito Elkarteen Federazioak eta Sos Arrazakeria Nafarroak antolatutako TOPAKETA egingo dugu, Sos Arrazakeriak urtero koordinatzen duen arrazismoaren aurkako astearen barruan. Arakadiako kafe tertulietan eskaintzen dugun ohiko lasaitasunarekin ijito artean eta ijitoei buruz hitz egiteko asmoa dugu.
Harreman pertsonalek eskaintzen dizkiguten ezagutza aberasgarrien bitartez, mundu hobeago baterantz joan nahi dugu, non arrazetaz ez dugun hitz egin nahi gehiago, baizik eta aniztasunean eta errespetuz bizitzearen plazera sentitu nahi dugu. Antropologiak, diskriminatuak edo ikusezin bihurtzen diren talde eta komunitateak aztertzen ditu askotan, baina ez bakarrik. Ijitoak 500 urte gure ondoan bizi izan arren, oraindik ere ezezagunak egiten zaizkigu, elkarrekin bizitzeari kalte handia egiten dioten estereotipoz eta aurreiritziz beteta gaudelako.
Nortasunari eusteko bizitzen ari diren prozesuaz, kultur aberastasun sutsu eta zirraragarriaz hitz egingo dugu. Oraindik jasaten ari diren arbuioaz arituko gara, gaur egun antijitanismoa deitzen dugunaz. Baita ijitoen kultura aldaketa prozesuez ere, beste hobekuntza batzuen artean emakumeen eta gizonen arteko berdintasunezko gizartea posible egin nahi duen jendartea izanik.
Aurrez aurre harremanak gero eta zailagoak diren gizarte batean bizi gara. Presaka bizi gara eta harremanetarako sareak nahiago ditugu. Egun honetan, elkarrizketarekin, entzutearekin, enpatiarekin, ondo pasatzea eta elkar hobeto ezagutzea bilatzen dugu.