2024ko urriaren 22tik 26ra CIVICAN, Pio XII.aren etorbidea Iruñea
Aurten, aurreko edizioan bezala, Arakadiak Filmmaking for Social Change (Aldaketa Sozialerako Zinema) jaialdian parte hartuko du, euskarari eta gure hizkuntzak gizartean sortzen dituen amodio / gorroto sentimenduei buruzko jardunaldi aberatsa antolatuz. Zinemak, arteak eta literaturak gai honetan sakontzeko eta hausnartzeko aukera emango digute.
Jaialdiaren programazioari buruzko informazio gehiago nahi izanez gero, beti bezala ikuspegi antropologikotik bereziki interesgarria dena, gonbidatzen zaituztegu zinemaldiaren webgunea ikustera: https://filmmakingforsocialchange.org/eus/programa-24 /
Urriak 23, asteazkena:
17:30 Collage tailerra Irakaslea: Raúl Oloriz Espinal artista nafarra, Nafarroako Iruña Tacto Sutil Kollage Taldea. 3. aretoa
18:00 Topaketa Liburutegian Leticia Salcedo eta Regina Salcedorekin “Pequeño diccionario sentimental. 57 palabras para empezar a amar el euskera” izeneko liburuaren egileekin. Ibilbide gidatua eskainiko dute liburuaren ilustrazoekin osatutako erakusketaren barna. 4 ale zozketatuko dira bertaratutakoen artean.
19:00 BIZKARSORO proiekzioa Josu Martínezek zuzendutako fikziozko film luzea. 2023. urtea. 82 minutu
Sinopsia: Bizkarzoro fikziozko herri batean, 1914 eta 1982 arteko bost istorio irudikatzen dira. Ahozko eta idatzizko testigantzetan jasotako benetako istorioak dira. Iraganean populazioa ia aldatu ez duen herri euskalduna da. Lehen Mundu Gerran Frantzian borrokatu beharko du eta gero nazien inbasioa jasan. Laburbilduz, bere nortasunari eta hizkuntzari, euskarari, uko egin beharko dio. Bere heriotza aurreikusita dago, arriskuan dago, eta nahita erasotua izango da aurreikuspen guztien aurka. Hiltzen bada ere, badaki frogak utziz autopsia egin daitekeela.
Eguneko gaiari buruzko eztabaida publikoarekin.
Doako sarrera lekua bete arte, baina beharrezkoa da izena ematea aldez aurretik posta elektronikoz: informacioncivican@fundacioncajanavarra.es Nafarroako Kutxa Fundazioaren bidez (948 222 444) edo Civicaneko leihatilan Pertsona bakoitzak gehienez 2 erreserba egin ditzake.
Joan den otsailaren 23an, gurekin izan genituen Isa Egiguren kazetaria eta Fatima Djarra Sani kulturarteko bitartekaria eta emakumeen mutilazio genitalen aurkako borrokan erreferentea dena.
Ginea Bissaura egindako bidaiaz hitz egin ziguten. Bi milioi biztanle ditu herrialde horrek, eta munduko pobretuenetako bat da. Ezegonkortasun politiko handia du, eta bertan hezkuntza sistema ia pribatua da.
Isa eta Fatima Gabura joan ziren, herrialdearen ekialdera, eta han aurkeztu zuten EMGren egoerari eta Dunia Musso elkarteak eskualde horretan egindako ezkontza behartuei buruzko diagnostikoa. 800 pertsona baino gehiagori atez ate egindako ikerketa honen datuen arabera, 15 eta 49 urte bitarteko bi emakumetik batek adierazi du EMG motaren bat jasan duela. Praktika hori 4 eta 5 urte bitartean egiten da, baina 2 urtera aurreratzen ari da, oharkabean errazago pasatzeko. Ildo horretan, mutilazio-kasuak zenbat eta eskolatze-maila txikiagoa izan, orduan eta handiagoak dira. Eta herrialde honetako eremu pobreenetan, % 90 analfabetoak dira, eta nesken % 20k bakarrik amaitzen du bigarren hezkuntza.
Sentsibilizazio-saioak egin zituzten, eta herritarren agintariek ablazioa erauztearen alde agertu ziren. Praktika hori legez zigortuta dago 2011tik, baina gaur egun ere egiten da.
Dunia Musso taldeak genero-ikuspegiari buruzko prestakuntza ematen du Bissaun, eta hitzaldiak ematen ditu erizaintzako ikasleekin sexu- eta ugalketa-eskubideei buruz, harremanetan baiezkoa ematearen garrantziari buruz, antisorgailuen erabilerari buruz edo transmisio-gaixotasunak hartzeko arriskuari buruz.
Erakunde horren proiekturik garrantzitsuenetako bat da baliabide urriko familiak dituzten auzo behartsuetatik datozen 20 neskato eskolatzea. Neska horiek 4 urtetik 16ra bitartekoak dira, eta beren gurasoei mutilatuta ez egotea eskatzen zaie. Ikasi egiten dute, laguntza akademikoa eta gizarte- eta hezkuntza-jarraipena jasotzen dute, baina, batez ere, espazio seguru bat eskaintzen zaie, oinarrizko premiak asetzeko, eguneroko janaria bermatuta baitute. Heldu bihurtzen direnean, aldaketa-eragile bihurtzen dira. Etxez etxe, emakumeen genitalen mutilazioak emakumeen aurka dakarren indarkeria bortitza eta haien osasunean dituen ondorio larriak kontatzeaz arduratzen dira.
Emakumeen genitalen mutilazioa Afrikako eta Ekialde Ertaineko 29 herrialdetan egiten da batez ere, baina arazo unibertsala da eta Asiako eta Latinoamerikako zenbait herrialdetan egiten da. Gainera, Mendebaldeko Europan, Ipar Amerikan, Australian eta Zeelanda Berrian bizi diren populazio emigranteetan ere irauten du.
Hezkuntza eta sentsibilizazioa funtsezkoak dira praktika horren aurka borrokatzeko; izan ere, igarotze-erritu gisa, oso errotuta dago egiten den komunitateetan. Beste erritu alternatiboren bat sartzeko aukera ere aurreikusten da, kultur transmisioa eta gizartearen onarpena bermatuz, genitalen mutilazioa egin beharrik gabe. Erlazionatutako artikulua
Arakadiak, Dunia Musso Gobernuz Kanpoko Erakundearekin elkarlanean, Ginea Bissauko emakumeen mutilazio genitalari buruzko hitzaldia antolatu du otsailaren 23an.
Emakumeen mutilazio genitala helduarora igarotzeko erritu baten parte da komunitate askotan, eta oso ondorio larriak ditu emakumeen eta nesken osasunean. Zama sozial handia dakar, eta zaila da erauztea, nahiz eta debekatuta egon jarduera egiten den herrialde askotan.
Parte hartuko dutenak: ⦁ – Isa Egiguren, kazetaria eta kolaboratzailea hainbat hedabiderekin (Euskalerria Irratia, Radio Euskadi, Diario de Noticias, Txantrean Auzolan…) eta hainbat erakunderekin (Yala Nafarroa Palestinarekin Plataforma, Itsas Salbamendu Humanitarioa, Dunia Musso) ⦁ – Fatima Djarra Sani, Ginea Bissaukoa eta Nafarroan bizi dena. Gizarte-integratzailea, kulturarteko bitartekaria eta emakumeen mutilazio genitalaren aurkako aktibista da. Medicos del Mundo elkartean lan egiten du, afrikar komunitatearekin bitartekari gisa, eta Flor de Africa elkartearen sortzailea eta Dunia Musso elkartearen sortzaileetako bat da. 2015ean “Indomable” liburua argitaratu zuen, 200 milioi emakume eta neskatori eragiten dien praktika negargarri eta bidegabeari buruz gizartea sentsibilizatzea helburu duena. Bere bizitza etengabeko oreka baten bilaketa da, bere jatorrizko kultura eta emakumeen mutilazio genitalaren aurkako borroka uztartzea ahalbidetuko diona. Fatimak hainbat sari jaso ditu arrazoi horregatik egindako lanagatik.
-Abenduaren 12an, asteartea, 18:00etan -Jus la Rotxako, 5. aretoan.
-Hizlariak Esther Fernández Arjonilla, genero-indarkeriari eta emakumeari buruzko instrukzioko epailea.
Juana Azcárate Seminario, PSIMAEko psikologa juridikoa eta forentsea, biktimei laguntza integrala Nafarroako Gobernutik.
Rebeka Palacios Sánchez, ARAKADIA antropologia elkarteko antropologo soziala eta kulturala.
Txostengileek informazio ordu bat emanen dute biktimentzako eta akusatuentzako, tratu txar jarraituen indarkeriaren testuinguruan, lehen laguntza psikologiko eta juridikoekin lotutako ezaugarriei buruz.
Esther, epaile gisa, salaketa egiten den unetik hasita ematen den laguntza juridikoan oinarrituko da. Kautelazko neurriak, egitateen ikerketa.
Juanak, psikologoa bezala, biktima eta akusatua suspertu eta integratzeko eskaintzen diren tratamendu psikologikoak deskribatuko ditu.
Rebekak, azalduko du zer ekarpen egin diezaioken Antropologiak, jakiteko zergatik duen garrantzia jendartean emakumeen aurkako indarkeriak.
Gainera, psikologiak indarkeriaren testuinguruan duen garrantzia azpimarratuko da. Tratamendu psikologikoak laguntza sozialetik eta politika publikoetatik eskaintzen dituen programak bezain garrantzitsuak dira, birgizarteratze-lan egokia egin ahal izateko, biktimei ez ezik akusatuei ere dagokienez.
Hori dela eta, psikologiak zeharkakotasuna hartu beharko luke esparru juridikoetan eta gizarte-asistentzian, ez laguntza gisa, baizik eta behar duen pertsonarekin lan bateratu derrigorrezkoa egin beharko litzateke, jendartean elkarrekin bizitzeko behar bezala gaituta den oniritzia jasotzeko.
Gizarte Aldaketarako Zinemaldiaren bosgarren edizioa ekainaren 13tik 17ra egingo da Iruñeko Civivox Kondestable aretoan. Mikel Belascoainen proiektua da, Patrick Hazard antropologo eta Londresko Zinema Dokumentalaren Jaialdiko zuzendariarekin elkarlanean. Aurten jaialdiak “Tribuak eta Erritualak” izango ditu hizpide, eta programak 24 film proiektatuko ditu, eta gai horren inguruko sei proiektu artistiko erakutsiko ditu..
Jaialdia ekainaren 13an estreinatuko da, 19:00etan, Beatriz Bermudez Rothe antropologo eta errealizadoreak zuzendutako “Yaponi, el nido de la Lengua” filmarekin. 20 urte baino gehiagoko ikerketa lana Venezuelako amazoniako wanai/mapoyo herri indigenari bu
Gainera, Iruñeko Zinema Eskolako ikasleek Egipton egindakoak “Cairo in Motion” erakutsiko dira eta Anna Holmes eta Iosu Zapata artista nafarren lanak aurkeztuko dira.
Arakadiak “WAPIKONI MOBILE, UNA EXPERIENCIA INDÍGENA DE CREACIÓN CINEMATOGRÁFICA” jardunaldian parte hartuko du, ekainaren 14an, asteazkenarekin, Beatriz Bermúdez Rothe, 1978tik erakunde indigenekin lan egin duen antropologo eta errealizadore venezuelarraren parte-hartzearekin. Aukera honetan, Wapikoniko arduradunetako batek parte hartuko du, Arakadiako Txuri Ollok moderatutako mahai-inguru batean.
Zinemaldiari buruzko informazio guztia FILMMAKING FOR SOCIAL CHANGE webgunean dago eskuragarri. Saio guztiak 19:00etan hasiko dira eta doakoak izango dira BIDEO honetan programazioaren laburpena eskaintzen da
Errefuxiatuak, mugak, Lesbos. Zer irudi agertzen da hitz horiek entzutean? Zein diskurtso entzuten da gure buruetan? Errealitate hori gure eskuetara iristen den bakanetan, normalean historia urratzaile gisa egiten du, itxaropenari leku gutxi uzten dioten irudietan bilduta. Baina nor da istorio horien subjektua? Zeintzuk dira argazkietan agertzen direnak?
Miryam Ayerra Ancín, Paréa Lesvos Zentro Komunitarioko langileak, narratiba aldaketa bat proposatzen digu, biktima izatetik haratago ikusten duen eta pertsona bat definitzen eta duintzen duena erdigunean jartzen duen ikuspegi bat.
Hitzaldia datorren asteartean izango da, ekainak 6, 19:00etan Iruñeko Gaztediaren Etxean (Zangoza kalea, 30).
Unibertsitateko Hedapen Ikastaroa Ikusizko Antropologiari buruz, Arakadiak eta UHUN-Iruñak antolatua
Gizarte batean eta garai batean, non ikus-entzunezkoa, eta bereziki ikusizkoa – grafikoa, digitala, finkoa edo mugimenduan, mutua edo soinuduna –, ia nonahikoa den gizaki gehienen bizitzan, mota eta tamaina guztietako pantailei esker, geure buruari galdetzen diogu zer esaten duen horretaz antropologiak. Nola joan dira zinemaren bidez kategoria jakin batzuk birdefinitzen eta diziplina antropologikoaren inguruko azterketa-eremu berriak irekitzen, eta nola hel diezaiekegu horiei?
Iruñean Filmmaking for Social Change zinema jaialdia ospatzen da, eta zinemak aldaketa sozialarekin duen harremanean jartzen du arreta, urtero ikus-entzunezko sorkuntzari buruz hausnartzea ahalbidetzen duten gaiak edo hitzak hautatuz, fenomeno sozial eta aldaketa-eragile gisa, eta ez entretenimenduaren industriaren zati gisa bakarrik. Arakadia osatzen dugunok ekimen honekin bat egitera bultzatu gintuen, hurbiltzeko eta bere hausnarketa proposamenean sakontzeko modu gisa.
Aurten TRIBUAK ETA ERRITUALAK gaia aukeratu dute, eta ezer ezin da antropologikoagoa izan bi hitzek adierazten duten eremua baino. Horregatik proposatu genion UHUNi, elkarrekin garatzea adostu ditugun jardueren esparruan, gai horiei buruz gehiago zabaltzeko aukera emango zigun ikastaro bat egitea.
Horrela sortu zen apirilaren 24tik 28ra UHUNen, Iruñeko egoitzan egingo den Ikusizko Antropologiari buruzko unibertsitate hedapen ikastaroa. Ikastaroa online ere izango da.
Ikastaroaren helburua, beraz, antropologiaren eta ikus-entzunezko euskarrien artean izan diren harreman zaharrei eta berriei buruz hausnartzea da, baita sailkapen-termino batzuek – TRIBUAK, HERRI INDIGENAK- harreman horietan izan duten bitartekotzari buruz ere.
Gaiak eta hizlariak honako hauek dira:
Bestetasuna eta kamerak, ikusizko antropologiaren hasieratik eten digitalaren arora arte, Beatriz Bermudez Rotheren eskutik Apirilak 24, astelehena. 17:00-19:00
Film, bideo eta argazki finkoez lagunduta, Ikusizko Antropologiaren sorrerari eta garapenari buruzko ikuspegi zabala erakutsiko da: mugarri, joera eta egile garrantzitsuenetako batzuk, “bestearen” ikuspegiari eta gaur egungo “beste horien” ikuspegiari erreferentzia eginez.
Beatriz antropologoa da (Venezuelako Unibertsitate Zentrala), Komunikazio eta Hezkuntzako irakaslea, zinema eta bideo errealizadorea. Arakadiako eta CLACPIko (Herri Indigenen Zinema, Bideo eta Komunikazioko Latinoamerikako Koordinakundea) kidea. Irakasle gonbidatua izan da UCVn eta Zuliako Unibertsitateko Kulturarteko Hezkuntza Elebidunean. Ikastaroak, jaialdiak eta zinema eta bideo erakusketak koordinatu ditu komunitate indigenetan 80ko hamarkadatik aurrera.
Erritualak eta dokumentalak, Patrick Hazarden eskutik Apirilak 25, asteartea. 16:30-18:30
Antropologiaren eta zinema dokumentalaren arteko harremana aztertuz, erritualaren ikuspegi orokorra eskainiko da, baita film laburretan agertzen diren erritu-praktiken hainbat modu ere.
Patrick antropologoa da (University College London), Londresko Zinema Dokumentalaren Nazioarteko Jaialdiaren sortzailea eta zuzendaria (http://www.lidf.co.uk/), baita Filmmaking for Social Change jaialdiaren zuzendarikidea ere (Iruñea). https://filmmakingforsocialchange.org
Zertaz ari gara Afrikako memoriarik gabeko herrialde batean Afrikaz ari garenean? eta Afrikako zinemaz: pantaila handiak edo ghetto txikiak, Eva de Andrés Castroren eskutik Apirilak 26, asteazkena. 17:00-19:00
Afrika berrogeita hamalau herrialdetan banatutako kontinentea da, Europako kolonizazioaren ondorioz dama-joko kordelez marraztuak, eta mila eta berrehun milioi pertsona bizi dira. Horien gainean «afrikarra» etiketa arrabol homologatzaile bat bezala pasatzen da. Identitate kolektibo bat definitu baino gehiago, Afrikari eta Afrikakoari buruzko diskurtsoak «alteritatea» definitu du. Baina nola islatzen da «mendebaldearen» bakarrizketa hori zineman?
Eva Antropologian doktorea da (UHUN, Geografia eta Historian lizentziatua Sevillako Unibertsitatean). UHUNeko Gizarte eta Kultura Antropologia Saileko irakasle elkartua.
Artearen eta antropologiaren arteko topaketak: mendebaldeko begirada bat, Asier Azkarragaren eskutik Apirilak 27, osteguna. 17:00-18:00
Ikuspegi holistiko eta zalantzan jartzaile batetik, artearen «mendebaldetik» egiten diren kategoriak eta kontzeptualizazioak landuko dira, hainbat kultura-adierazpen museoetarako, galerietarako eta arte-bildumagileetarako objektu eta salgai bihurtzeraino.
Asier antropologoa da (UHUN, Gizarte Antropologiako irakaslea).
Ikus-entzunezko antropologia eta museoak: esperimentaziora irekitako esparrua, Sara Sama-Acedoren eskutik Apirilak 27, osteguna. 18:00-19:00
Antropologiaren eta museoen arteko harremana ez da bide erraza izan, baina bai topaketa eta eztabaida gogoangarriz betea, non ikus-entzunezko antropologiak esperimentazioan eta hausnarketan lagundu duen. Atal honetan azken hamarkadetan harreman horren ezaugarri izan diren tentsioak eta erronkak aztertuko dira, ezagutza antropologikoaren ekoizpenari zein hedapenari dagozkionak.
Sara Gizarte eta Kultura Antropologian lizentziatua eta doktorea da (Madrilgo Unibertsitate Konplutentsea). Antropologiako irakasle kontratatua UNEDen, non, besteak beste, Ikus-entzunezko Antropologiako hainbat ikastaro ematen dituen. https://www.researchgate.net/profile/Sara_Sama
Hirugarren begirada, Pablo Mora Calderónen eskutik Apirilak 28, ostirala. 17:00-19:00
Sey arimaku edo beste iluntasuna, 2011 (ordu 1) Film honetan, Pablo Mora C.-k eta Amado Villafanak, Sierra Nevadako (Kolonbia) buruzagi eta errealizadore arhuakoak, errealizadore gisa izandako esperientziak partekatuko dituzte eta herri indigenei buruzko dokumentalen ekoizpenean antropologoak izan duen papera aztertuko dute.
Itxiera zinema-foroarekin Proiekzioaren ondoren, Pablo Morak Ikusizko Antropologiaren diziplinazko estatutuari buruzko hausnarketa analitiko bat partekatuko du, azken hogei urteetan Santa Martako Sierra Nevadako kogui, wiwa eta arhuaco herrien artean izandako esperientzia profesionalean oinarritua. Egileak hainbat gai jorratuko ditu, hala nola antropologoak bideo indigenaren agerpenaren testuinguruan duen papera eta haren agenda deskolonizatzaileak eta ikus-entzunezko subiranotasuna.
Pablo antropologoa da, Antropologia irakaslea (Andeetako Unibertsitatea) eta zinema errealizazioan. Javeriana Unibertsitateko eta Kolonbiako beste unibertsitate batzuetako dokumentu-errealizazioko eta ikusizko antropologiako irakaslea. DAUPARÁ (www.daupara.org) Kolonbiako Zinema eta Bideo Indigenaren Erakusketaren bultzatzailea eta Bogotako Zinema Dokumentalaren Jaialdiaren zuzendaria izan da.
Erroibarko ondare arkeologikoari buruzko hitzaldia
Arakadia Antropologia Elkarteak hitzaldi baten berri eman nahi duzue. Datorren larunbatean izango da, apirilaren 1ean, Erron. Horretarako, Jesús García Gazolaz Vianako Printzea Institutuko arkeologia teknikaria eta Maitane Tirapu de Goñi antropologo fisiko eta osteoarkeologoa izango dira gure artean. Erroibarko ondare kulturalaren errepaso historikoa egingo digute, eta bide batez, Loizuko Gizakiari ere gune txiki bat eskainiko diote bereziki.
Joan den otsailaren 7an “Loizuko Gizakiari” buruzko hitzaldia eskaini zen. Hitzaldia Arakadia Antropologia Elkarteak antolatu zuen. Ildo horretan, diziplina anitzeko talde batek osatzen du Arakadia, eta helburu nagusiarekin sortu zen: herritarrei, oro har, diziplina antropologikoa hurbiltzea.
Hitzaldia Maitane Tirapu de Goñi osteoarkeologo eta antropologo fisikoak eman zuen. Arakadiak hizlaria gonbidatu zuen, aurretik azaldutakoaren gaineko begirada berritzailea eskaintzeko; Maitanek azaldu zuenez, hezurren azterketa zientifikotik abiatuta, “Loizuko Gizakia” Mesolitikoaren garaiko hileta-erritu bat zela ondoriozta zezaketen.
Hitzaldia ez zen hor geratu, eta ekarpen berritzaileak egin ziren, oraindik argitara atera gabeak. Esate baterako, “Loizuko Gizakia”, beharbada, garezurra hautsi zion pertsonen arteko eraso baten ondorioz hil zen. Lehenago, jaurtigai batek (gezi batek, beharbada) gizonaren garezurrera iritsi zela pentsatu zen. Horrez gain, Maitanek etorkizun hurbilean zeresan handia emango duen datu bat eman zuen: Loizuko kobazuloan labar-pintura aurkitu da, antzinako Mesolitikoko kulturan ohikoa ez zena. Pinturak okre gorria duten hatz-markak dira. Gizabanakoaren garezurrak ere okre gorria zuen, baina oraindik ikerketa sakona egin behar da, hainbat galdera argitzeko.