Errefuxiatuak, mugak, Lesbos. Zer irudi agertzen da hitz horiek entzutean? Zein diskurtso entzuten da gure buruetan? Errealitate hori gure eskuetara iristen den bakanetan, normalean historia urratzaile gisa egiten du, itxaropenari leku gutxi uzten dioten irudietan bilduta. Baina nor da istorio horien subjektua? Zeintzuk dira argazkietan agertzen direnak?
Miryam Ayerra Ancín, Paréa Lesvos Zentro Komunitarioko langileak, narratiba aldaketa bat proposatzen digu, biktima izatetik haratago ikusten duen eta pertsona bat definitzen eta duintzen duena erdigunean jartzen duen ikuspegi bat.
Hitzaldia datorren asteartean izango da, ekainak 6, 19:00etan Iruñeko Gaztediaren Etxean (Zangoza kalea, 30).
Unibertsitateko Hedapen Ikastaroa Ikusizko Antropologiari buruz, Arakadiak eta UHUN-Iruñak antolatua
Gizarte batean eta garai batean, non ikus-entzunezkoa, eta bereziki ikusizkoa – grafikoa, digitala, finkoa edo mugimenduan, mutua edo soinuduna –, ia nonahikoa den gizaki gehienen bizitzan, mota eta tamaina guztietako pantailei esker, geure buruari galdetzen diogu zer esaten duen horretaz antropologiak. Nola joan dira zinemaren bidez kategoria jakin batzuk birdefinitzen eta diziplina antropologikoaren inguruko azterketa-eremu berriak irekitzen, eta nola hel diezaiekegu horiei?
Iruñean Filmmaking for Social Change zinema jaialdia ospatzen da, eta zinemak aldaketa sozialarekin duen harremanean jartzen du arreta, urtero ikus-entzunezko sorkuntzari buruz hausnartzea ahalbidetzen duten gaiak edo hitzak hautatuz, fenomeno sozial eta aldaketa-eragile gisa, eta ez entretenimenduaren industriaren zati gisa bakarrik. Arakadia osatzen dugunok ekimen honekin bat egitera bultzatu gintuen, hurbiltzeko eta bere hausnarketa proposamenean sakontzeko modu gisa.
Aurten TRIBUAK ETA ERRITUALAK gaia aukeratu dute, eta ezer ezin da antropologikoagoa izan bi hitzek adierazten duten eremua baino. Horregatik proposatu genion UHUNi, elkarrekin garatzea adostu ditugun jardueren esparruan, gai horiei buruz gehiago zabaltzeko aukera emango zigun ikastaro bat egitea.
Horrela sortu zen apirilaren 24tik 28ra UHUNen, Iruñeko egoitzan egingo den Ikusizko Antropologiari buruzko unibertsitate hedapen ikastaroa. Ikastaroa online ere izango da.
Ikastaroaren helburua, beraz, antropologiaren eta ikus-entzunezko euskarrien artean izan diren harreman zaharrei eta berriei buruz hausnartzea da, baita sailkapen-termino batzuek – TRIBUAK, HERRI INDIGENAK- harreman horietan izan duten bitartekotzari buruz ere.
Gaiak eta hizlariak honako hauek dira:
Bestetasuna eta kamerak, ikusizko antropologiaren hasieratik eten digitalaren arora arte, Beatriz Bermudez Rotheren eskutik Apirilak 24, astelehena. 17:00-19:00
Film, bideo eta argazki finkoez lagunduta, Ikusizko Antropologiaren sorrerari eta garapenari buruzko ikuspegi zabala erakutsiko da: mugarri, joera eta egile garrantzitsuenetako batzuk, “bestearen” ikuspegiari eta gaur egungo “beste horien” ikuspegiari erreferentzia eginez.
Beatriz antropologoa da (Venezuelako Unibertsitate Zentrala), Komunikazio eta Hezkuntzako irakaslea, zinema eta bideo errealizadorea. Arakadiako eta CLACPIko (Herri Indigenen Zinema, Bideo eta Komunikazioko Latinoamerikako Koordinakundea) kidea. Irakasle gonbidatua izan da UCVn eta Zuliako Unibertsitateko Kulturarteko Hezkuntza Elebidunean. Ikastaroak, jaialdiak eta zinema eta bideo erakusketak koordinatu ditu komunitate indigenetan 80ko hamarkadatik aurrera.
Erritualak eta dokumentalak, Patrick Hazarden eskutik Apirilak 25, asteartea. 16:30-18:30
Antropologiaren eta zinema dokumentalaren arteko harremana aztertuz, erritualaren ikuspegi orokorra eskainiko da, baita film laburretan agertzen diren erritu-praktiken hainbat modu ere.
Patrick antropologoa da (University College London), Londresko Zinema Dokumentalaren Nazioarteko Jaialdiaren sortzailea eta zuzendaria (http://www.lidf.co.uk/), baita Filmmaking for Social Change jaialdiaren zuzendarikidea ere (Iruñea). https://filmmakingforsocialchange.org
Zertaz ari gara Afrikako memoriarik gabeko herrialde batean Afrikaz ari garenean? eta Afrikako zinemaz: pantaila handiak edo ghetto txikiak, Eva de Andrés Castroren eskutik Apirilak 26, asteazkena. 17:00-19:00
Afrika berrogeita hamalau herrialdetan banatutako kontinentea da, Europako kolonizazioaren ondorioz dama-joko kordelez marraztuak, eta mila eta berrehun milioi pertsona bizi dira. Horien gainean «afrikarra» etiketa arrabol homologatzaile bat bezala pasatzen da. Identitate kolektibo bat definitu baino gehiago, Afrikari eta Afrikakoari buruzko diskurtsoak «alteritatea» definitu du. Baina nola islatzen da «mendebaldearen» bakarrizketa hori zineman?
Eva Antropologian doktorea da (UHUN, Geografia eta Historian lizentziatua Sevillako Unibertsitatean). UHUNeko Gizarte eta Kultura Antropologia Saileko irakasle elkartua.
Artearen eta antropologiaren arteko topaketak: mendebaldeko begirada bat, Asier Azkarragaren eskutik Apirilak 27, osteguna. 17:00-18:00
Ikuspegi holistiko eta zalantzan jartzaile batetik, artearen «mendebaldetik» egiten diren kategoriak eta kontzeptualizazioak landuko dira, hainbat kultura-adierazpen museoetarako, galerietarako eta arte-bildumagileetarako objektu eta salgai bihurtzeraino.
Asier antropologoa da (UHUN, Gizarte Antropologiako irakaslea).
Ikus-entzunezko antropologia eta museoak: esperimentaziora irekitako esparrua, Sara Sama-Acedoren eskutik Apirilak 27, osteguna. 18:00-19:00
Antropologiaren eta museoen arteko harremana ez da bide erraza izan, baina bai topaketa eta eztabaida gogoangarriz betea, non ikus-entzunezko antropologiak esperimentazioan eta hausnarketan lagundu duen. Atal honetan azken hamarkadetan harreman horren ezaugarri izan diren tentsioak eta erronkak aztertuko dira, ezagutza antropologikoaren ekoizpenari zein hedapenari dagozkionak.
Sara Gizarte eta Kultura Antropologian lizentziatua eta doktorea da (Madrilgo Unibertsitate Konplutentsea). Antropologiako irakasle kontratatua UNEDen, non, besteak beste, Ikus-entzunezko Antropologiako hainbat ikastaro ematen dituen. https://www.researchgate.net/profile/Sara_Sama
Hirugarren begirada, Pablo Mora Calderónen eskutik Apirilak 28, ostirala. 17:00-19:00
Sey arimaku edo beste iluntasuna, 2011 (ordu 1) Film honetan, Pablo Mora C.-k eta Amado Villafanak, Sierra Nevadako (Kolonbia) buruzagi eta errealizadore arhuakoak, errealizadore gisa izandako esperientziak partekatuko dituzte eta herri indigenei buruzko dokumentalen ekoizpenean antropologoak izan duen papera aztertuko dute.
Itxiera zinema-foroarekin Proiekzioaren ondoren, Pablo Morak Ikusizko Antropologiaren diziplinazko estatutuari buruzko hausnarketa analitiko bat partekatuko du, azken hogei urteetan Santa Martako Sierra Nevadako kogui, wiwa eta arhuaco herrien artean izandako esperientzia profesionalean oinarritua. Egileak hainbat gai jorratuko ditu, hala nola antropologoak bideo indigenaren agerpenaren testuinguruan duen papera eta haren agenda deskolonizatzaileak eta ikus-entzunezko subiranotasuna.
Pablo antropologoa da, Antropologia irakaslea (Andeetako Unibertsitatea) eta zinema errealizazioan. Javeriana Unibertsitateko eta Kolonbiako beste unibertsitate batzuetako dokumentu-errealizazioko eta ikusizko antropologiako irakaslea. DAUPARÁ (www.daupara.org) Kolonbiako Zinema eta Bideo Indigenaren Erakusketaren bultzatzailea eta Bogotako Zinema Dokumentalaren Jaialdiaren zuzendaria izan da.
Erroibarko ondare arkeologikoari buruzko hitzaldia
Arakadia Antropologia Elkarteak hitzaldi baten berri eman nahi duzue. Datorren larunbatean izango da, apirilaren 1ean, Erron. Horretarako, Jesús García Gazolaz Vianako Printzea Institutuko arkeologia teknikaria eta Maitane Tirapu de Goñi antropologo fisiko eta osteoarkeologoa izango dira gure artean. Erroibarko ondare kulturalaren errepaso historikoa egingo digute, eta bide batez, Loizuko Gizakiari ere gune txiki bat eskainiko diote bereziki.
Joan den otsailaren 7an “Loizuko Gizakiari” buruzko hitzaldia eskaini zen. Hitzaldia Arakadia Antropologia Elkarteak antolatu zuen. Ildo horretan, diziplina anitzeko talde batek osatzen du Arakadia, eta helburu nagusiarekin sortu zen: herritarrei, oro har, diziplina antropologikoa hurbiltzea.
Hitzaldia Maitane Tirapu de Goñi osteoarkeologo eta antropologo fisikoak eman zuen. Arakadiak hizlaria gonbidatu zuen, aurretik azaldutakoaren gaineko begirada berritzailea eskaintzeko; Maitanek azaldu zuenez, hezurren azterketa zientifikotik abiatuta, “Loizuko Gizakia” Mesolitikoaren garaiko hileta-erritu bat zela ondoriozta zezaketen.
Hitzaldia ez zen hor geratu, eta ekarpen berritzaileak egin ziren, oraindik argitara atera gabeak. Esate baterako, “Loizuko Gizakia”, beharbada, garezurra hautsi zion pertsonen arteko eraso baten ondorioz hil zen. Lehenago, jaurtigai batek (gezi batek, beharbada) gizonaren garezurrera iritsi zela pentsatu zen. Horrez gain, Maitanek etorkizun hurbilean zeresan handia emango duen datu bat eman zuen: Loizuko kobazuloan labar-pintura aurkitu da, antzinako Mesolitikoko kulturan ohikoa ez zena. Pinturak okre gorria duten hatz-markak dira. Gizabanakoaren garezurrak ere okre gorria zuen, baina oraindik ikerketa sakona egin behar da, hainbat galdera argitzeko.
Arakadiak otsailaren 7an, asteartearekin, eskainiko du “Begirada antropologiko bat Loizuko Gizakiari” izeneko hitzaldia. Giza eskeletoaren analisiaz arduratzen den Maitane Tirapu de Goñi antropologo eta arkeologoak emango du hitzaldia. Bertan, hezur-ikerketatik erator daitezkeen erritu-alderdiei eta mesolitikoko gizakiaren eguneroko bizitzari buruzko azalpen bat eskainiko digu.
Loizuko Gizakiaren gorpuzkiak, K. a. 9.700 urtekoak, Errotalde I haitzuloan aurkitu zituen Sakon espeleologo taldeak 2017an, Erroko udalerrian, espeleologia jarduerak egiten ari zela.
Zain zaitugu, otsailaren 7an, Kondestable Civivoxean, arratsaldeko 19:00etan.
Jakinarazten dugu “Begirada antropologiko bat Loizuko gizakiari” izeneko hitzaldia atzeratu egin dela Kultura, Aisialdi eta Ingurumen sektoreak egunotan deitu duen grebaren ondorioz. Bide batez, haien aldarrikapenak babesten ditugu.
Arakadia Antropologia Elkarteak, datorren asteazkenean, urtarrilak 18, Loizuko gizakiari buruzko hitzaldia eskainiko du. Maitane Tirapuk, giza eskeletoa aztertzeaz arduratzen den antropologo eta arkeologoak, hezur-ikerketatik erator daitezkeen erritu-alderdiei eta mesolitikoko gizakiaren eguneroko bizitzari buruzko azalpena emango digu.
Joan den urriaren 26an Angel Díaz de Rada UNEDeko Gizarte eta Kultura Antropologiako katedradunak talde-ikerketa etnografikoari buruzko hitzaldi bat eman zuen. Gaia gure elkarteak eskatua izan zen, ikusten baitugu ikerketak diziplina anitzekoak direla gero eta maizago, baita aldi beren toki askotan kokatutakoak ere. Ulertzen dugu begirada desberdinak gurutzatu eta elkartuz gero gure eremu bisuala handitu ahal izango dugula, xehetasunak antzemanez eta eta gehiago sakonduz.
Hitzaldia Urrutiko Hezkuntza Unibertsitate Nazionalaren Iruñeko egoitzan izan zen, eta batzuek aurrez aurre ikusi ahal izan zuten eta beste batzuek online (zuzenean eta geroratuta). 140 pertsonak parte hartu zuten. Oso hitzaldi parte-hartzailea izan zen, eta Angelek talde-lanaren aldaerei buruz hitz egin zigun, eta esperientzia askotarikoak azaldu zituen.
Angelentzat, talde-lana bideratzeko kontzeptu nagusia honako hau da: jarrera analitikoa. Moral-forma bat, zeinaren bidez ezagutza sortzea bilatzen dugun, bi baldintzarekin aldi berean: balio logiko erlatiboa eta balio enpiriko erlatiboa. Díaz de Radak garrantzi berezia eman nahi izan zion Landa Gidaren teknika arazteari eta material enpirikoak aztertzeko moduari. Material enpirikoen azterketa ona egiteko, hoberena “beste” batzuekin hastea da, eta nork bere burua “beste bat” bezala tratatzen ikastea.
Era berean, originaltasuna, egiletza eta etnografia multisituatua eta diziplinartekotasuna azpimarratu zituen.
Hitzaldiaren bideoa ikusi nahi baduzu sakatu HEMEN
Angel Díaz de Rada Brun Urrutiko Hezkuntzarako Unibertsitate Nazionaleko Gizarte eta Kultura Antropologia Departamentuko irakasleak hitzaldia emango du urriaren 26an Iruñean.
Hitzaldi honetan hausnarketa epistemologiko eta metodologikoak planteatuko dira, nolabaiteko zentzu-batasuna osatuz, ikerketa etnografikoa “taldean” egiteko kontuan har daitezkeenak, landa-lana zein ikuspegi analitikoari buruzko arazoak barne. Hausnarketa horiek bertaratutakoekin eztabaidarako gaiak arrazoitzeko planteatuko dira.
Hasiera batean, sakoneko gai batzuk aurkeztu beharko dira, batez ere ikerketako jarrera analitikoarekin zerikusia dutenak, eta ikuspegiaren nahitaez izaera intertestualari eta kooperatiboari eragiten diotenak (bai “banaka” lan egiten denean, bai “taldean” lan egiten denean). Horri dagokionez, gaizki-ulertu garrantzitsuak eragiten dituzten zenbait nozio tematizatzea komeni da; bereziki, originaltasuna, egiletza, etnografia multisituatua eta diziplinartekotasuna. Azken nozio hori antropologian baztertu beharko litzateke, eta, gure diziplinako objektuen eraikuntzan eragin zuzena izanik, komeni da sistematikoki diziplinartekotasunarekin ordezkatzea.
Gainerako hitzaldian, “taldean” egindako ikerketa-esperientzia zehatzak azalduko dira, eta, horrela, hainbat formatutan (oro har, multisituatu gisa sortuak) izandako lizunkeriak erakutsiko dira. Elkarlaneko orientazioari buruzko gogoeta batzuk ere eskainiko dira, orientazio horretan dauden muga epidemikoak azpimarratuz.
“Miguel María Iturbide, crimen sin castigo” liburua aurkeztuko du Xabier Susperregi errenteriarrak irailaren 14an, Plazaran, Zugarramurdiko 16 urteko gazte baten hilketaren atzean eraikitako gezurra agerian jarriz. Guardia zibil batek hil zuen tiro eginda, kontrabadoan zebilen gaztea, eta gero pistola bat jarri zioten ondoan enfrentamenduaren bertsioa mantentzeko.
Herriko zenbait jendearen testigantzak jaso ditu, nahiz eta hainbeste urtez ixilean mantendu. Halaber, liburu horretan beste biktima batzuei ere lekua eman die Susperregik: Mikel Zabalza, Joxi Zabala, Jose Antonio Cardosa eta Juan Carlos Garcia Goenagari.
Sistema errepresiboek ahanztura eskatzen dute, ez bakarrik beren aztarnak ezabatzeko, baita eredu neoliberal horren ezaugarria delako ere energia guztiak orainaldian kontzentratzea, berritasuna hondarrik utzi gabe ordezkatuz. Beraz, beharrezkoa da etorkizun hobeagorako egiak kaleratzen jarraitzea, iragana estali eta ezabatu gabe.
