Txuri Ollok hizkuntzaren erabileraren analisia egin du, eta horrek izan dezakeen eragina aztertu du Pasealeku irratsaioan. Elkarrizketa azaroaren 21eko “Hizkuntza, komunikaziotik kontakizunera” kafe-solasaldiaren baitan egin da.
ENTZUN ELKARRIZKETA
Elkarrizketa Txuri Ollori Eguzki Irratian
Txuri Ollok ekonomia solidarioaren inguruko hausnarketa egin du Eguzki Irratiko Pasealeku irratsaioan. Elkarrizketa hau urriaren 24an “Ikuspegi antropologikoa Ekonomia Solidarioari. Neoliberalismoa edo beherakada” izeneko kafe-solasaldiari buruzkoa da.
ENTZUN ELKARRIZKETA
Emakumeen aurkako indarkeria. Bideoa
Hemen uzten dugu abenduaren 12ko hitzaldiaren grabazioa
HITZALDI PARTE-HARTZAILEA: EMAKUMEEN AURKAKO INDARKERIA
-Abenduaren 12an, asteartea, 18:00etan
-Jus la Rotxako, 5. aretoan.
-Hizlariak
Esther Fernández Arjonilla, genero-indarkeriari eta emakumeari buruzko instrukzioko epailea.
Juana Azcárate Seminario, PSIMAEko psikologa juridikoa eta forentsea, biktimei laguntza integrala Nafarroako Gobernutik.
Rebeka Palacios Sánchez, ARAKADIA antropologia elkarteko antropologo soziala eta kulturala.
Txostengileek informazio ordu bat emanen dute biktimentzako eta akusatuentzako, tratu txar jarraituen indarkeriaren testuinguruan, lehen laguntza psikologiko eta juridikoekin lotutako ezaugarriei buruz.
Esther, epaile gisa, salaketa egiten den unetik hasita ematen den laguntza juridikoan oinarrituko da. Kautelazko neurriak, egitateen ikerketa.
Juanak, psikologoa bezala, biktima eta akusatua suspertu eta integratzeko eskaintzen diren tratamendu psikologikoak deskribatuko ditu.
Rebekak, azalduko du zer ekarpen egin diezaioken Antropologiak, jakiteko zergatik duen garrantzia jendartean emakumeen aurkako indarkeriak.
Gainera, psikologiak indarkeriaren testuinguruan duen garrantzia azpimarratuko da. Tratamendu psikologikoak laguntza sozialetik eta politika publikoetatik eskaintzen dituen programak bezain garrantzitsuak dira, birgizarteratze-lan egokia egin ahal izateko, biktimei ez ezik akusatuei ere dagokienez.
Hori dela eta, psikologiak zeharkakotasuna hartu beharko luke esparru juridikoetan eta gizarte-asistentzian, ez laguntza gisa, baizik eta behar duen pertsonarekin lan bateratu derrigorrezkoa egin beharko litzateke, jendartean elkarrekin bizitzeko behar bezala gaituta den oniritzia jasotzeko.
Hizkuntza: Komunikaziotik kontakizunera
Hilabete honetarako Arakadiaren proposamena, hizkuntzaren erabileraren analisia eta horrek izan dezakeen eragina aztertzen du, bai pertsonen gogoetan, bai ezartzen diren gizarte eta botere sistemetan ere.
Antropologiaren ikuspuntutik, hizkuntza da ziurrenik gizakien eta gainerako animalien arteko ezaugarririk bereizgarriena eta historian zehar kulturak, teknologiak eta sistema politikoak garatzen ahalbidetu duenak.
Bestalde, neurolinguistikaren ikuspuntutik, hizkuntza eta pentsamenduaren arteko harreman estuak, agerian uzten digu hizkuntzaren erabilerak identitate pertsonal eta kolektiboaren sorreran izan dezakeen eragin izugarria, baita giza harremanetan ere.
Erakunde, gobernu eta korporazioen atzetik dauden benetako interesak, gehienetan, arrotzak dira herriarentzat eta informazio eta prestakuntza nahikoa falta zaigu interes partikularren istorio ezkutuen egiazkotasunari buruzko ondorioak ateratzeko.
Azkenik, galdera hauek planteatzen dira: Benetan ezagutzen ahal dugu zein sistematan bizi garen? Jakitun al gara? Geure burua manipulazio horretatik babesteko tresnak al ditugu? Istorioetatik haratago entzuteko, ikusteko edo ikertzeko prest al gaude?
Kafe-solasaldi hau pertsonen bizitzak eraikitzen dituzten oinarri batzuei buruz hausnartzeko aukera gisa aurkezten da, baita irekitasun eta entzute aktiboko ariketa praktiko bat egiteko ere.
“Elikaduran antzinatik berritasunerako ibilbidea: txerria, ogia eta gazta”
Joan den urriaren 7an, gure lankidetzarekin batera, Erron, Elutseder kultur elkarteak antolatutako hitzaldia izan zen. ElutsederrekErroibarko kultura, historia eta ohiturak zaindu, zabaldu eta sustatzen lan egiten du. Ondare pribatua eta ukiezina bildu, zaindu, aztertu eta zabaltzeko. Hitzaldiaren izenburua hau izan zen: “Elikaduran antzinatik berritasunerako ibilbidea: txerria, ogia eta gazta”. Rebekak eta Albertok, Arakadiako kideek, eman zuten.
Entzuleek aretoa bete zuten eta nabarmentzekoa izan zen gazteek zuten ezagutzeko grina eta adineko pertsonen beren bizipenak kontatzeko gogoa.
Jaiek txerriaren inguruan izan zuten garrantziari buruzko ibilbide historikoa egin zuen Albertok (katolizismoaren gorespena eta judu konbertitu susmagarrienganako jazarpena). Matatxerri tradizionalari buruz hitz egin zen, xahutasunaz eta satsutasunaz (hilekoa zeukaten emakumeek ezin zuten janaririk manipulatu), elkarrekikotasun-ekonomiaz (auzokoen artean “txerri puskak” banatzeak beste etxeetara), sinesmenez, superstizioez, festez, erritualez, sinbologiaz eta txerri-hilketaren inguruko hizkuntza-ondareaz.
Rebekak, berriz, ogiak eta gaztak Erroibarren izan zuten gizarte eta kultura-balioaz hitz egin zuen, baita ingurunearekin duen loturaz ere. Ugalketa tradizionaletik (laborantza, elaborazioa eta kontsumoa) ekoizpen-ziklo kapitalistara (ekoizpena, banaketa eta erabilera) igarotzeko prozesuaren azterketa sozioekonomikoa azalduz. Nola pasatu zen biziraupenetik gizabanakoaren eta berritasun estatusaren aitortzara. Era berean, azterketa sinbolikoa egin zuen, ogiak gure pentsamoldeari zer esanahi eta zer zentzu logiko ematen dion kontuan hartuz, jatorrian elikagaiak ulertzeko modua aztertuz eta balio sozial eta kulturala nola ematen zaien arrazoituz.
Antropologia ekonomikoari buruzko solasaldia
Ikuspegi antropologikoa ekonomia solidarioari izango da Arakadia elkarteak hilabete honetan egingo duen proposamena. Gizarte modernoek azken berrehun urteetan izan dituzten eredu ekonomiko desberdinak eta politika ekonomiko horiek munduko biztanle gehienentzat izan dituzten ondorio larriak aztertuko ditugu.
XVIII. mendean liberalismoa agertu zenean eta Laissez Faire eredua sortu zenean, merkatu sistema bat sortu zen, ekonomian aldaketak eskatzen zituen gizarte bat antolatu zuena eta mundu mailan paradigma aldaketa bat eragin zuena, hau fede bihurtuz. Horrela, merkantziak eta manufakturatutako produktuak oztoporik eta lehiarik gabe ibili ziren, baina protekzionismo argiarekin Europako herrialdeen interesak babesteko.
Reagan eta Thatcher boterera igotzearekin batera sortu zen gerra hotzaren amaieraren ondoren bultzatu zen neoliberalismoak, ordea, merkatuan ia inolako esku-hartzerik gabeko sustapenean eta ekintzailetza-askatasunean oinarritutako gobernu-modalitate bat planteatzen du. Merkatu hori berez arautzea sustatzen zen. Politika horiek estatuen esku-hartze txikia ekarri zuten, baita politika fiskal murriztaileak ere, kontsumoaren gaineko zergen igoerarekin, gastu publiko txikiagoarekin eta pertsona eta erakunde guztiek desaforatutako politika kontsumista batekin. 2007ko krisien eta COVIDaren ondorioz, sistema ekonomiko horrek egiaztatu du ez dituela konpontzen gure gizarteak dituen arazoak, hala nola desberdintasun soziala, langabezia, pobrezia edo bazterketa. Gainera, ekonomia horrek berekin dakarren lehengaien gehiegizko kontsumoak eta hondakinen ekoizpenak klima-aldaketa oso larria ekarri du planeta mailan.
Sistema neoliberalak herrien arteko diskriminazioa ahalbidetzen du, lehengaien kontsumoak desberdintasun gehiago sorraraziz eta beste herri batzuetan pobrezia eta gosea dakarten manufakturatutako produktuen kontsumoa bultzatuz. Planetako baliabideak agortzen ari dira, eta ingurumenarekin orekatuagoa den kontsumo-gizarte baterantz jo behar dugu. Gaur egun, mundu-mailako aldaketa-korronte bat dago, paradigma horretan aldaketa bat bultzatzen duena, eta “beherakada” deitzen zaio. Pentsamendu sozial, ekonomiko eta politiko horrek pertsonen, animalien eta naturaren arteko harreman orekatuagoa lortu nahi du, aurreko sistemak dakarren ekoizpena eta kontsumoa murriztearen funtsezko ideiarekin.
Eta zertaz ari gara osasun mental kolektiboaz ari garenean?
Joan den irailaren 20an Arakadiak ondoko kafe-solasaldia ospatu zuen “Antropologia Osasun Mental Kolektiborako. Tresnak existentzia osasungarri bat lortze aldera”. Bertan, honako gai hauei buruzko galderak egin ziren: zer den osasun mental kolektiboa, zer egoerak eragiten duten osasun mentalean, zer egin dezakegun kolektiboki osasun hori hobetzeko eta zer ekarpen egin dezakeen Antropologiak gai horretan.
ESTEKA honetan, saioan landutako testua aurkituko duzu. Testu horrek planteatutako galderei erantzun batzuk ematen lagun diezaguke.
Antropologia osasun mental kolektiborako
Arakadiak ondoko kafe-solasaldia antolatu du irailaren 20rako.
“Gaixotasuna”-ren aurrean “osasuna” erakusten digun dualismoaren ildotik pentsatzen jarraitzea akats handia dela onartzen badugu ere, ezin dugu alde batera utzi osasunaren arloko funtsezko dimentsio bat ondoeza dela, eta antropologiatik horren berri emateak ondoezaren giza izaera, izaera soziala eta subjektiboa argitzera garamatza. Osasun mentala delakoaren eremuari dagokionez, antropologiak ahalbidetzen digu pertsonek beren hutsunezko, atsekabezko edo etsipenezko esperientzietatik garatzen duten ezagutzara hurbiltzea, eta, horrela, sufrimenduaren gizarte-ehuna esploratzea eta berreraikitzea.
Determinazio soziala barne hartzen duenehun edo sare horri emandako arretak ekarri digu, besteak beste, topaketa emankor bat antropologiaren eta osasun kolektiboaren kategoriak adierazitako errealitate konplexuaren artean, batez ere aipatu kontzeptuak Latinoamerikan izandako garapenetatik abiatzen bagara. Baina lotura hori aurkezteaz gain, gonbidatu nahi dugu osasunaren antropologiak eta begirada etnografikoak eraldaketa sozialak eta, azken batean, osasun mental kolektibo posible baterako baldintzak sustatzeko dituzten ahalmenei buruz hausnartzera. Egia esan, apustua egiten dugu akademiaren barruan eta kanpoanhain eztabaidatua den borondate eraldatzailearen alde, horrek osasunaren antropologiari tresnak eta haziak emango baitizkio orain patologizatuta dauden gizarteetan existentzia osasungarria lortze aldera.
Iruñeko Erraldoi eta Buruhandien Konpartsa, mito, erritu eta asimilazio sinbolikoko beste kasu batzuen artean
. Egilea: Beatriz Bermúdez Rothe
• Kokapena: Ama Birjinaren Jaitsieraren Nazioarteko III. Kongresua: Santa Cruz de La Palma, 2023ko martxoak 9-11/Manuel Poggio Capote, Antonio Lorenzo Tena, Luis Regueira Benítez, Carmen L. Ferris Ochoa, 2, 2023, ISBN 9788412586244, 253-286
• Hizkuntza: gaztelania
• Izenburu paraleloak: The troupe of giants and big-heads of Pamplona: Between myths, rites and other cases of symbolic assimilation
• Laburpena:
• Iruñeko Erraldoi eta Buruhandien Konpartsa osatzen duten zortzi irudi nagusiei buruz hitz egiten denean, sortu zenetik (duela ehun eta hirurogeita hiru urte) gaur egunera arte gizartearentzat izan duten ordezkaritzari buruzko datuak ematen dira. Hala ere, aurretik izan zituzten figuren antzinatasunak, antzinako ospakizun erlijiosoetan eta hirirako eta bertako jendearentzat garrantzi handia izan zuten ekitaldietan izan zuten presentzia hutsezinak, gaur egun duten sustraitze eta ospe itzelak, haien sinbologiarik sakonena eta denboran zehar erritual desberdinetan izan zuten eraginkortasun sinbolikoaren mugak aztertzera garamatza.
Joan den martxoan, Beatriz Bermudez R. Arakadiako kideak Ama Birjinaren Jaitsieraren Nazioarteko III. Biltzarrean parte hartzera gonbidatu zuten gai honen harira: Festa sekularrak eta jaietako iruditeria: maskaroi dantzak, papahuevos-ak, erraldoiak eta buruhandiak.
IRUÑEKO ERRALDOI ETA BURUHANDIEN KONPARTSARI buruz egindako ekarpena Kongresuko Akten zati gisa eskuragarri dago esteka hauetan:
https://dialnet.unirioja.es/servlet/artículo? codigo =9045794
https://dialnet.unirioja.es/servlet/libro? codigo =934036
“Ama Birjinaren Jaitsieraren Kongresua” 2017tik egiten da La Palman, Kanariar Uharteetan, XVII. mendetik eta bost urtetik behin ospatzen den jairik garrantzitsuenari buruzko ezagutza eta ikuspuntuak eskaintzen dituzten adituak biltzeko helburuarekin.
Hainbat egunetan zehar zabaltzen den jaia da eta ekitaldi ugari biltzen ditu, erlijiosoak zein sekularrak. Kongresuen helburua izan da festa horri eta munduko beste leku batzuetan horrelako beste ospakizun batzuekin partekatzen dituen alderdi komunei buruzko jakintza-talde bat biltzea eta sortzea, bai eta gaiari buruzko ezagutzak eta esperientziak parteka ditzaketen beste latitude batzuetako kultura-adituekin hitz egitea ere.
Kongresu hau 2023ko martxoaren 9tik 11ra egin zen. Aurreko bi deialdietan bezala, ekimena Santa Cruz de La Palmako Foro Zibikotik abiatu zen, oraingo honetan uharteko erakunde zibil eta kultural guztiekin koordinatuta: Real Sociedad Económico de Amigos del País de La Palma, Real Sociedad Cosmológica, Sociedad La Investigador eta Real Nuevo Club Náutico de Santa Cruz de La Palma.
Kongresua Batzorde Antolatzaile baten eta Batzorde Zientifiko baten bidez antolatu zen, eta Ohorezko Batzorde bat ere izan zuen; idazkaritza Daniel Hernández Rodríguezek egin zuen, eta zuzendaritza Manuel Poggio Capotek.
Saio akademikoak martxoaren 9ko (osteguna) arratsaldean hasi ziren. Hizlariak Espainiatik, Portugaldik, Belgikatik, Venezuelatik eta Perutik zetozen, eta La Lagunako, Kanaria Handiko Las Palmaseko, Urrutiko Hezkuntzako Unibertsitate Nazionaleko, Limako San Markoseko Nazional Nagusiko, Atlantiko Ertaineko eta Bartzelonako Milà i Fontanals Musikologia Institutuko (azken hori Ikerketa Zientifikoen Kontseilu Gorenekoa da) hainbat katedradun eta irakasle titularrek parte hartu zuten.
Halaber, ikertzaile ugarik hartu zuten parte, hala nola, artxipelagoko, Espainia penintsularreko, Viana do Casteloko Jantziaren Museoko (Miño Garaia eskualdea, Portugal), Antropologia eta Soziologiako Karibeko Institutuko (Venezuela), Nafarroako ARAKADIA Antropologia Elkarteko eta Kanarietako dozena erdi kronista ofizialetako erakunde eta elkarte akademiko eta kultural ugarik. Esan bezala, gai hauek jorratu ziren, besteak beste: Nanoen Dantza, maskaroi edo papahuanoen inguruko uharteetako adierazpen desberdinak, erraldoiak eta buruhandiak, zalditxo dantzariak, deabruak eta bestelako jai-irudiak.
Programa orokorraz gain, Kongresuaren antolakuntzak bi tailer edo lan-mahai eskaini zituen publiko espezializatu batentzat:
1.- Indumentaria tradicional, Hermenegildo Vianaren eskutik, eta
2.- La música de tecla de los siglos XVI-XVIII: fuentes, instrumentos, interpretación, Luis Antonio González Marínek emana.
Kongresuaren inaugurazio ofiziala baino lehen, aldi baterako bi erakusketa ireki ziren: Erraldoiak Monarkia Hispanikoan: Ama Birjinaren Jaitsieraren Etxe-museorako materialak (La Investigación Elkartea), eta La Palma uharteko jaietako iruditeria (margolarien esperientzia sortzailea), Santiago Jorgeren eskutik (Cajacanarias Fundazioa).
Baina alderdi akademikoetatik haratago, aise lortuak, Beatrizen iritziz, aurkeztutako ponentzien eta esperientzien kalitateari esker, Kongresua eragin sozial handiko animatzaile kultural bihurtu da, uharteko sektore sozial guztiak hartzen dituena eta adin guztietako publiko sutsu eta ugaria mobilizatzen duena.
Arestian aipatutakoaz gain, “ponpa eta boato” handiz antolatu ziren Dantzen eta kabalgataren Aldarrikapena, eta hirurehun figurantek baino gehiagok hartu zuten parte. Kale ikuskizun honek erabilerarik gabe geratu diren ospakizun eta praktika herrikoi batzuk dinamizatzeko edo “berpizteko” balio izan du.
Horiekin batera, Civitatem Decorare proiektuaren edizio berri bat programatu zen, martxoaren 11ko arratsalde-gauean zabaldua, kabalgatarekin bat etorriz. Kabalgata horretan, La Alameda, Pérez de Brito kalea, Espainia plaza eta O ‘Daly kaleko herritar askok beren etxebizitzen fatxadak apaindu zituzten zintzilikarioz eta argiz, antzina ohitura zen bezala.
Ekitaldi eta jarduera horiek guztiek balio erantsia eta ikusgarritasun handia eman zioten Kongresuari, eta esperientzia gogoangarria izan zen beretzat eta kanpotarrentzat.
Kongresuaren memoriak adierazten duen bezala:
“Egia esan, Dantzen Aldarrikapenaren eszenaratzeak ikusi zuten guztia hunkitu zuen. Alde batetik, La Palman gordetzen den jaietako iruditeriaren aberastasuna azpimarratu behar da. Elementu horiek guztiak segizio bakar batean biltzeak mirespena eta gozamen orokorra piztu zuen. Bestalde, desfileak talde guztien arteko harremanak estutzeko balio izan zuen. Azkenik, Dantzen Aldarrikapenak adierazpen horietako ezezagunenen erakusleiho argi gisa balio izan du, eta, batez ere, uharteko herri-kultura balioetsi eta sustatzeko. Zalantzarik gabe, azken puntu hau orain arte Ama Birjinaren Jaitsieraren Nazioarteko hiru Biltzarretan lortutako fruitu ederrenetako bat da “.