GERRA ETA ARRAZAKERIA

Kafe-solasaldi mamitsua gerren eta arrazakeriaren inguruan

Joan den maiatzaren 5ean Plazara gunean egindako kafe-solasaldia guztiz interesgarria izan zen. Bertaratutakoek

gerren eta babes eta harrera bila joandako pertsonen inguruko kezka azaldu zuten.

Ikuspegi antropologikotik azaldu zen nola eraikitzen ziren ideologia arrazistak, nola jarduten zuten estrategikoki, eta zer funtzionaltasun hartzen duten beren asmoen arabera. Gainera, Verena Stolcke antropologoaren lana eta fundamentalismo kulturala ulertzeko egindako ekarpena azaldu ziren.

Jatorriaren arabera pertsona horiei ematen zaien trataerari buruz eztabaidatu zen, baita gizarteko sektore jakin batzuetan agertzen den arrazakeriari buruz ere.

Solasaldia bi taldetan antolatu zen, arazo horren inguruan eztabaidatzeko eta, azkenik, gainerako partaideekin partekatzeko.

Ondorio gisa, taldeek honako hau ezarri zuten:

– Arrazakeriak ez dira urrutiko lekuetan gertatzen, gure egunerokotasunean ikus ditzakegu. Bazterketa-moduak talde barruan ere gertatzen dira.
– Arrazakeriek izaera psikologikoko hasierako motibazioa dute: bestea mehatxutzat hartzen da.
– Baztertze-moduak, diskurtso arrazista eraikitzeko estrategia gisa, ez dira soilik etnia baten erreferentziazioaren ezaugarri fisikoen eta/edo ustez herentziazkoak eta erabakigarriak diren ezaugarrien arabera gertatzen. Fundamentalismo kultural baten ondorioz ere gertatzen dira, non bazterketa-moduak kategorietan oinarritzen diren, hala nola klasea, estatusa, rola, sexua, etab.

– Arrazakeriak estrategia ideologikoak dira, besteen gaineko ekintza batera daraman asmo bat justifikatzen saiatzen diren heinean; beste batzuekiko menderatzea legitimatzeko modu bat dira.
– Autokritika egin behar da, arrazakeria gugan guztietan txertatuta dagoela ikusarazteko.
– Errazagoa da baztertzea, bizikideen artean hegemonia kategorikoa dagoenean. Aniztasunean bizi garenean, ez da bazterkeriaren aurreiritzi eta estereotipo kategorikoen eraikuntzan oinarritzen.
– Arrazakeriek hierarkia bat ezartzen dute giza taldeen artean. Izan ere, guk uste dugunarekin antzekotasunak dituztenek elkartasun eta babes handiagoa lortzen dute desberdinagotzat jotzen ditugunek baino. Lehen eta bigarren kategoriako atzerritarrak eta etorkinak daude.

– Ukraina/Errusiako gerra gertukotzat jotzen dugu, ukrainarrak europarrak diren heinean, eta hirugarren Mundu Gerra baten balizko mehatxuaren irudia sustatzen da, guztioi eragingo ligukeena.
– Arrazakerien eraikuntza ideologikoa ez da libratzen interes instituzionalizatuetatik: ekonomikoak, politikoak, diskurtsoaren irudikapenak zuzentzen dituzte, etorkinei Europako eta Ipar Amerikako estatu-nazioetarako sarbidea errazteko edo zailtzeko. – Horri buruzko ezagutza kritikoa zabaltzea ezinbestekoa da arrazakeriaren oinarri diren aurreiritzi eta estereotipoei aurre egiteko. Alteritatearekiko enpatia ezinbestekoa da.
– Integrazioa, akulturazioa, asimilazioa. Beharrezkoa al da batzuen eta besteen kultura inposatzea, espazio komun batean elkarrekin bizitzeko?
– Gerrak eta arrazakeriak: etnozidioa, genozidioa, biek nahi duten interes komuna (ekonomikoa, baliabide naturalak, geoestrategikoak) partekatzen duten giza taldeen artean kategorizatu eta nabarmendu beharreko muturreko ideologiak artikulatzearen ondorioak dira. Arrazakeriak indarkeriaren muturreko ekintza justifikatzeko moduak dira, hau da, gerra-adierazpenak

“Gerrak eta arrazakeria” hurrengo kafe-solasaldia Plazara gunean

Datorren ostegunean, maiatzaren 5ean, arratsaldeko 19:00etan, Plazara gune komunitarioko Piazza San Marco aretoan, kafe-solasaldi berri bat egingo dugu. Oraingo honetan, egungo beste gai bat jorratuko dugu, gerrak eragiten dituen ondorioak errefuxiatuen etorrerarekin eta eskaintzen ahal zaien harrerarekin. Aurreko solasaldian bezala, kafe bat hartuko dugu eta, aldi berean, sortzen diren egoerak ikuspegi antropologiko batekin partekatuko ditugu, giro lasaian eztabaidagune bat irekiz.

Harrera ona izan du lehen kafe-solasaldiak

Joan den ostegunean, martxoaren 31n, Arakadiak antolatutako kafe-solasaldien zikloari ekin genion. Harrera ona izan zezakeela pentsatuz egin genuen, eta ez zigun huts egin. Jatorri askotako hemezortzi pertsona etorri ziren, lanbide desberdinetakoak eta pentsamolde askotarikoak. Solasaldia arina izan zen eta jendearen parte-hartzea dinamikoa. Bertaratutakoek beren esperientziak, iritziak edo nahiak kontatu zituzten giro adeitsu eta lasaian. Laburbilduz, zalantzarik gabe, esperientzia guztiz gogobetegarria izan zela esan dezakegu.

Jorratu beharreko gaia: garapenak, gobernuekiko eta botere nagusiarekiko harremanek eta Gobernuzko Kanpoko Erakundeek horri buruz duten ikuspuntuak oso gai interesgarrien bilduma anitza eman zuten fruitutzat, baina, guztien gainetik, mendebaldearen pentsamendu guztiz etnozentristak duen indarra, gaizki deituriko gizarte garatu eta azpigaratuen gainean. Gure mundua zatitzen dugun kategorizazioak aldatzeko beharra, bertan bizi diren pertsona guztiena. Kostuetan/onuretan oinarritutako hizkuntza komertzial soila eraldatzearen garrantzia, kultura, tradizioak eta laguntza jasotzen duten herrien jakintza kontuan hartuko diren beste batetik. Proiektuak sortzea ezinbestekoa da, ez bakarrik gure ustez behar dutenerako, baizik eta herriek benetan eskatzen dutenerako. Lagundu bai, baina benetako laguntza izan dadila, barrutik pentsatua eta mundu guztiaren jakintza errespetatuz. Hau da antropologia eta hau da solasaldi hauen bidez transmititu nahi duguna; denok gara gizaki berdinak desberdintasunean eta, aniztasun hori, gure aberastasuna da.

Kafe-solasaldien ziklo honetan zehar esperientziak, jakintzak eta hitzak partekatzen jarraitzea espero dugu.


Eskerrik asko guztioi erakutsitako interesagatik.

Lehenbiziko kafe-solasaldia Plazaran

Martxoaren 31n Arakadiak antolatutako lehenbiziko kafe-solasaldia izango da.

Solasaldi horien helburu nagusia antropologia interesa duten pertsona guztiei hurbiltzea da, modu erraz, lagunarteko eta argi batean. Hori lortzeko, interesgarriak iruditzen zaizkigun eta ohikoa ez den ikuspuntu batetik ikus daitezkeen gaiak aukeratu ditugu, antropologiarena, hain zuzen ere.

Inaugurazio-saioan garapenerako laguntzak, ongi egindakoak eta akatsak aztertuko dira, bai eta egoeraren azterketa ikuspegi antropologikotik egitearen garrantzia ere.

Proiektu berri hau ezagutzera gonbidatzen zaituztegu. Kafea egongo da (jakina), konpainia ona, elkarrizketarako gogoa, eta… zergatik ez, eztabaidarako gogoa.

Quedó sorprendido cuando las aldeanas,
lejos de agradecerle las nuevas
instalaciones, se quejaron: “Ay
ingeniero, ¿por qué nos castiga?”

Arakadia antropologia-elkartearen aurkezpena

Arakadia antropologia sozial eta kulturalarekin zerikusia duten pertsonen topagunea da. Diziplina horretatik sortzen diren kultura-ezagutzak ikusaraztea eta zabaltzea bultzatu nahi du. Talde-lanean oinarrituta, gizarte osoarentzako antropologia praktikoa sortzea proposatzen du.

Otsailaren 16an, asteazkena, elkartearen aurkezpen irekia egin genuen Urrutiko Hezkuntzarako Unibertsitate Nazionalaren (UHUN/UNED) Iruñeko egoitzan. Lekua ez da kasualitatea, kide fundatzaileek antropologia ezagutzak toki honetan egin bai zituzten eta  bertan ikasketa-talde bat osatu zuten, elkartearen hazia izango zena.

Oraingo honetan, zenbait kidek antropologiara nola iritsi ginen azaldu genuen, zergatik erabaki genuen Arakadian sartzea eta gure lan-esperientzia eta ikerketa antropologiko batzuk azaldu genituen. Bukatzerakoan, kontsultarako eta iruzkinetarako gune bat ireki zen, eta hitzaldian egon zirenek elkartearen eta bere jardueretan parte hartzeko interesa adierazi zuten.

Aurkezpen aurreko une bikaina nabarmenduko genuke. Konturatu ginen hiru aulki baino ez zeudela aurkezleendako eta gu zazpi ginen. Oso modu dibertigarrian konpondu genuen arazoa, aulki dantza eginez, azalpen bakoitza amaitzen zen aldiro tokiz aldatuz. Saiakuntza batzuen ondoren, xehetasun handiz lortu genuen antolakuntza. Uste dugu jarrera horrek Arakadiaren espiritu kolektibo eta horizontala erakusten duela. Asko gozatu genuen, aurkezpen honetan  parte hartu zuten eta UHUNen harrera onaz

BAGINEN BAGARA. Emakume Artistak: ikusgarritasun(ez)aren logikak

Otsailaren 15ean, Donostiako San Telmo museoa bisitatu genuen, aldi baterako erakusketarako proposamen interesgarri batek erakarrita: “BAGINEN BAGARA. Artista emakumeak: ikusgarritasun(ez)aren logikak”.

San Telmo museoaren proiektuko komisarioak Haizea Barnecilla eta Garazi Ansa dira. Erakusketa San Telmo museoaren proiektu baten parte izanik. Bere bildumako emakumeek egindako lana ikertzen eta dokumentatzen da. Lanean hasi eta gero, Gordailuan dauden eta Gipuzkoako Foru Aldundiarenak diren obretara zabaltzea erabaki zuten. Prozesu horrek guztiak aukera ematen du Gipuzkoan bilduma publikoak nola eraiki diren aztertzeko. Era berean, artistek zer ikuspen izan duten eta zer tratu jaso duten ikertzen da. Azterketa honen harira, Kutxa Fundazioaren obrekin kontatu zuten. Horiekin lehiaketen garrantzia irudika daiteke eta bereziki Gipuzkoako Emakume Pintoreen Lehiaketarena.

Bi urteko lana, aldi baterako erakusketarekin amaitu da. Barnecilla eta Ansak, argi utzi dute, artista emakumeen ehunekoa oso txikia izan dela bildumetan. Gabezia horren zergatia eta hori eragiten duten sustraiak aztertu dituzte. Artearen munduan, museoek funtsezko zeregina izan dutela emakume artisten lanek jasan duten bazterketan edo gutxiespenean, argi uzten dute. Erakusketa honen bidez, emakumeek sortutako funtsen obrak ikusarazi eta balioesten dira. Beste asmo bat da,  emakumeek sortutako artea agerian utziko duten diskurtso eta ikerketa politika berriak, hala nola obrak eskuratzeko eta erakusketetarako argudioak azaltzea.

Artearen Historian, gizonezkoen gehiengoaren egungo diskurtsoa aldatzea lan nekeza eta konplexua da. Emakume artistak une jakin bateko sortzaile eta bizikide gisa, bilakaera artistikoko gainerakoekin partaide gisa sartzeko, beharrezkoa da museoen, kritikaren, enkante-etxeen, arte-merkatuaren, heziketa-proiektuen, analisi kritikoen, bistaratze-politiken eta abarren inplikazioa. Emakume artisten bazterketaren erantzule izan diren museoen eta Artearen Historiako logiken zereginera hurbiltzeko helburua betetzen du erakusketa honek.

Aldi baterako erakusketa baino lehen, hiru hitzaldi aurkeztu dituzte emakumeek museoetan eta artean duten lekuari buruz gogoeta egiteko:

“Emakumeen artisten erakusketak vs erakusketa feministak”; Isabel Tejeda–San Telmo Museoa

Isabel Tejeda, Murtziako Unibertsitateko irakasleak, Espainiako estatuan emakumeak bakarrik protagonista dituzten lehen erakusketetako batzuk aztertzen ditu. Ikuspen iraunkorreko estrategia hau, joan den mendeko 90eko hamarkadatik aurrera tesi feministen diskurtsoak txertatzearekin konparatuko da.

“Emakume artistak eta autoordezkaritzako praktikak XX. mendean”; Patricia Mayayo | STM

Hautatutako kasu batzuen bidez, XX. mendean emakume artistek garatu dituzten irudikapen-estrategiak aztertzen ditu hitzaldi honek. Emakumeentzat, “Niaren eszenaratzea” tresna garrantzitsua izan da artista gisa zuten posizioa baieztatzeko, ezagutuarazten ez zituzten sistema batean, baita bere garaian nagusi ziren genero-eredu batzuk zalantzan jartzeko.

Patricia Mayayo Madrilgo Unibertsitate Autonomoko irakaslea da.

“Emakumeak abangoardien arte-eszenan”; Concha Lomba–San Telmo Museoa

Concha Lomba Zaragozako Unibertsitateko irakaslea da.

Heriotza politiko baten oroitzapen publikoa: kazetaritzako historiografia eta erritualitate publikoaren etnografia ( José Luís Cano Pérez, 1949-1977)

Idazleak: Lera-Ikerguneko kideak:

Kepa Fernández de Larrinoa

Karlos Irujo Asurmendi

Santiago Martínez Magdalena

Txuri Ollo Gorriti

Cristina Saura Blanco

Argitarapena: Cuadernos de Etnología y Etnografía de Navarra, 94. zk., 2020. urtea.

Nafarroako Gobernua, 157-223 or.

LABURPENA
Trantsizioan, frankismoa oso zakar eta makur aritu zen erregimenaren jarraipenaren
aurkako gizarte-mugimenduen aurka. Testuinguru horren barruan, Amnistia eta
Askatasuna adierazpenak elkarren sinonimo bilakatu ziren. Jose Luis Cano Perezen
hilketa 1977ko maiatzean gertatu zen. Artikulu honek haren heriotzaren oroitzapen
jorratzen du. Zehazki, 1977-2018 aldia aztertzen du. Oroitzapenaren eta ahanzturaren
mekanismoei begiratzen die. Kazetaritzaren historiografian eta bertan-bertako lanean
oinarrituta, egileek, aldi berean kultura materiala eta materiagabearen, arts memoriae-ren
eta sinbolizazio politikoko kanonen sintesi etnografikoa aurkezten dute. Kontzeptuzko
elaborazio erreflexiboetatik eta oinarri teoriko kontrastagarrietatik eratorritako
hausnarketak egin beharrekoak dira «memoria historikoarekiko» lotutako ezein kulturapolitika formalki abiarazi aurretik.
Gako hitzak: Antropologia politika; Estatu-indarkeria; Trantzizioaren historia-gomuta;
Nafarrroa

Boterea, diskurtsoa eta subjektibotasuna (Nikaraguarren migrazio esperientzia Nafarroan)

Tesi-egilea: Txuri Ollo Gorriti

Herrialde igorlearen eta hartzailearen ikuspuntutik abiatuz, lan honek mugikortasunaren egiturazko arrazoiak erakusten ditu. Elkarri lotua den eta elkarren menpean bizi den mundu globalizatu honetako migrazio-gertaerak aztertzen dira. Antzina emigranteen igorle ziren herrialdeek gaur egun immigrazioa kudeatzeko eta tratatzeko duten modua ulertzen saiatzen da, erakundeek helburu utilitaristekin, politika murriztaileak nola aplikatzen dituzten azaleratuz. Baztertzeko eta barnean hartzeko mekanismoen funtzionamenduan murgiltzen da, alderdi sozialetan sakonduz Antropologia Soziokulturala deritzogun diziplinaren arloan. Aztertutako gertaeren edo datuen azalpena eta interpretazioa Nikaraguako gizarte-talde bati buruzkoa da, Nafarroako testuinguru soziopolitiko eta historiko jakin batean kokatzen delarik

Tesi-egilea: Txuri Ollo Gorriti

2012ko otsailaren 23an Nafarroako Unibertsitate Publikoan, NUP-en defenditua

Antropologia Saila

Tesi-zuzendaria: Kepa Fernandez de Larrinoa

Gizarte antropologia martxan. Arakadia Antropologia Elkartearen aurkezpena

Atsegin handiz gonbidatzen zaitugu Arakadia Elkartearen aurkezpenera Iruñeko UNEDen (UHUN), otsailaren 16an, asteazkenean, 19:00etan.

Talde erakusketa bat izanen da, eta bertan, lehen pertsonan, antropologiako lanez eta esperientziez hitz egingo da, bai UHUN barruan egindako ikasketetaz, bai ondorengo garapenetaz. Parte hartzeko giroa sortu nahi genuke, galderak, erantzunak eta kezkak trukatzeko. Hemen gauden pertsona batzuk Iruñako UHUNean  ikasi dugu eta bertako ikasleen zailtasunak hurbiletik ezagutzen ditugu.

ARAKADIA Antropologia Elkartea, antropologiako profesionalek, ikasleek eta analisi soziokulturalean interesa dugun pertsonek osatzen dugu. Antropologia, mundu globala ulertzen lagun diezaigukeen diziplina da, baina baita ere egoera lokalak ikertu eta ulertzeko diziplina. Elkartea modu horizontal eta demokratikoan egituratu da, eta antolamendu gardena, parte-hartzailea, independentea eta plurala izan nahi du.

Aukeratutako izena, ARAKATU euskal hitzaren (aztertu, ikertu, analizatu) eta ARCADIA grekoaren arteko nahasketa da, gizakiok gizartean imajinatzen eta praktikatzen ditugun komunitateen erreferentzia-ikur gisa ikusiz.

Gure asmoa topaketarako eta komunikaziorako gunea izatea da. Antropologia oso ezezaguna da oraindik jendartearen zati handi batentzat; horregatik, tresna bat izan nahi genuke gizartean ikusgarritasuna eta ezagutza publikoa lortzeko; talde-lanaren bidez, jendartearen eskura dagoen antropologia bultzatzen dugu.

Gure partaidetza-kulturakoak ez diren beste pentsamolde batzuei buruzko begirada gogoetatsua erakutsi nahi dugu, begirada bitxia, Bestea aurkitzen lagunduko diguna, besteen ohiturak eta norberarenak modu trinkoan eta arrazoituan aztertzen dituen begirada. Epaiketarik, sailkapenik edo aurreiritzirik gabeko begirada; izan ere, antropologia etengabe eraikitzen ari den ezagutza/zientzia da, egia absoluturik gabea. Historiari eta orainari buruzko begirada. Gizakia, pertsonak, analisi soziokulturalaren ardatzean kokatzen dituen begiradan oinarritzen da. Uste dugu aldaketa kultural azkarren eta identitatearen birkonfigurazioen garaietan beharrezkoa dela kulturak ulertzeko begirada bat izatea, baina horrek ez du esan nahi arlo guztiak partekatzen ditugunik.

ARAKADIAko kideok konpromisoa hartu dugu gure azterketa eta ikerketa-lanetan kode etikoa erabiltzeko, giza eskubideak, sozialak, zibilak, politikoak eta ekologikoak kontuan izanik.

ARAKADIAk ikasleentzat eta elkartekideen prestakuntzarako euskarri izan nahi du. Ikerketa-proiektuak sustatu nahi ditugu, ezagutza antropologikoa zabaldu nahi dugu, azaleratzen ari diren eta jendarte osoa kezkatzen duten fenomeno sozial eta kulturalak aztertzeko guk ere geure harri-koskorra ekarri nahi dugu. Eta hori guztia ikuspuntu holistiko, konplexu eta zorrotzetik.

Etxabeak sozializazio-espazio gisa pandemia-garaian

Azterlana: “Burlatan gazteak, loturak eta subjektibotasunak eraikitzen. Etxabeak sozializazio-espazio gisa pandemia-garaian” . Azterlana Alberto Azkarate elkarteko kideak egina da “La Caixa-Fundación Caja Navarra” erakundeak eta UNEDek sustatu eta finantzatutako ikerketa-proiektuen barnean.

Burlatako “gazteen etxabeetan” urte eta erdiz egindako landa-lanean oinarritutako ikerketa da, gazteekin hausnarketarako eta entzuteko espazioa eta denbora partekatuz. Begirada antropologikoa etxabe asko okupatu dituzten gazteei, non gizarteratzeaz gain, antolatzen eta arazoak konpontzen ikasten duten. Lana pandemiaren hainbat fasetan egin da, eta aurrez aurreko ikerketa egiteko egoera berezietan, baina garrantzitsuak gazteek harremanetan jartzeko dituzten moduetan gertatzen ari den eraldaketa ikusarazteko.