Hemen uzten dugu abenduaren 12ko hitzaldiaren grabazioa
Gure jarduerak
HITZALDI PARTE-HARTZAILEA: EMAKUMEEN AURKAKO INDARKERIA
-Abenduaren 12an, asteartea, 18:00etan
-Jus la Rotxako, 5. aretoan.
-Hizlariak
Esther Fernández Arjonilla, genero-indarkeriari eta emakumeari buruzko instrukzioko epailea.
Juana Azcárate Seminario, PSIMAEko psikologa juridikoa eta forentsea, biktimei laguntza integrala Nafarroako Gobernutik.
Rebeka Palacios Sánchez, ARAKADIA antropologia elkarteko antropologo soziala eta kulturala.
Txostengileek informazio ordu bat emanen dute biktimentzako eta akusatuentzako, tratu txar jarraituen indarkeriaren testuinguruan, lehen laguntza psikologiko eta juridikoekin lotutako ezaugarriei buruz.
Esther, epaile gisa, salaketa egiten den unetik hasita ematen den laguntza juridikoan oinarrituko da. Kautelazko neurriak, egitateen ikerketa.
Juanak, psikologoa bezala, biktima eta akusatua suspertu eta integratzeko eskaintzen diren tratamendu psikologikoak deskribatuko ditu.
Rebekak, azalduko du zer ekarpen egin diezaioken Antropologiak, jakiteko zergatik duen garrantzia jendartean emakumeen aurkako indarkeriak.
Gainera, psikologiak indarkeriaren testuinguruan duen garrantzia azpimarratuko da. Tratamendu psikologikoak laguntza sozialetik eta politika publikoetatik eskaintzen dituen programak bezain garrantzitsuak dira, birgizarteratze-lan egokia egin ahal izateko, biktimei ez ezik akusatuei ere dagokienez.
Hori dela eta, psikologiak zeharkakotasuna hartu beharko luke esparru juridikoetan eta gizarte-asistentzian, ez laguntza gisa, baizik eta behar duen pertsonarekin lan bateratu derrigorrezkoa egin beharko litzateke, jendartean elkarrekin bizitzeko behar bezala gaituta den oniritzia jasotzeko.
Hizkuntza: Komunikaziotik kontakizunera
Hilabete honetarako Arakadiaren proposamena, hizkuntzaren erabileraren analisia eta horrek izan dezakeen eragina aztertzen du, bai pertsonen gogoetan, bai ezartzen diren gizarte eta botere sistemetan ere.
Antropologiaren ikuspuntutik, hizkuntza da ziurrenik gizakien eta gainerako animalien arteko ezaugarririk bereizgarriena eta historian zehar kulturak, teknologiak eta sistema politikoak garatzen ahalbidetu duenak.
Bestalde, neurolinguistikaren ikuspuntutik, hizkuntza eta pentsamenduaren arteko harreman estuak, agerian uzten digu hizkuntzaren erabilerak identitate pertsonal eta kolektiboaren sorreran izan dezakeen eragin izugarria, baita giza harremanetan ere.
Erakunde, gobernu eta korporazioen atzetik dauden benetako interesak, gehienetan, arrotzak dira herriarentzat eta informazio eta prestakuntza nahikoa falta zaigu interes partikularren istorio ezkutuen egiazkotasunari buruzko ondorioak ateratzeko.
Azkenik, galdera hauek planteatzen dira: Benetan ezagutzen ahal dugu zein sistematan bizi garen? Jakitun al gara? Geure burua manipulazio horretatik babesteko tresnak al ditugu? Istorioetatik haratago entzuteko, ikusteko edo ikertzeko prest al gaude?
Kafe-solasaldi hau pertsonen bizitzak eraikitzen dituzten oinarri batzuei buruz hausnartzeko aukera gisa aurkezten da, baita irekitasun eta entzute aktiboko ariketa praktiko bat egiteko ere.
Antropologia ekonomikoari buruzko solasaldia
Ikuspegi antropologikoa ekonomia solidarioari izango da Arakadia elkarteak hilabete honetan egingo duen proposamena. Gizarte modernoek azken berrehun urteetan izan dituzten eredu ekonomiko desberdinak eta politika ekonomiko horiek munduko biztanle gehienentzat izan dituzten ondorio larriak aztertuko ditugu.
XVIII. mendean liberalismoa agertu zenean eta Laissez Faire eredua sortu zenean, merkatu sistema bat sortu zen, ekonomian aldaketak eskatzen zituen gizarte bat antolatu zuena eta mundu mailan paradigma aldaketa bat eragin zuena, hau fede bihurtuz. Horrela, merkantziak eta manufakturatutako produktuak oztoporik eta lehiarik gabe ibili ziren, baina protekzionismo argiarekin Europako herrialdeen interesak babesteko.
Reagan eta Thatcher boterera igotzearekin batera sortu zen gerra hotzaren amaieraren ondoren bultzatu zen neoliberalismoak, ordea, merkatuan ia inolako esku-hartzerik gabeko sustapenean eta ekintzailetza-askatasunean oinarritutako gobernu-modalitate bat planteatzen du. Merkatu hori berez arautzea sustatzen zen. Politika horiek estatuen esku-hartze txikia ekarri zuten, baita politika fiskal murriztaileak ere, kontsumoaren gaineko zergen igoerarekin, gastu publiko txikiagoarekin eta pertsona eta erakunde guztiek desaforatutako politika kontsumista batekin. 2007ko krisien eta COVIDaren ondorioz, sistema ekonomiko horrek egiaztatu du ez dituela konpontzen gure gizarteak dituen arazoak, hala nola desberdintasun soziala, langabezia, pobrezia edo bazterketa. Gainera, ekonomia horrek berekin dakarren lehengaien gehiegizko kontsumoak eta hondakinen ekoizpenak klima-aldaketa oso larria ekarri du planeta mailan.
Sistema neoliberalak herrien arteko diskriminazioa ahalbidetzen du, lehengaien kontsumoak desberdintasun gehiago sorraraziz eta beste herri batzuetan pobrezia eta gosea dakarten manufakturatutako produktuen kontsumoa bultzatuz. Planetako baliabideak agortzen ari dira, eta ingurumenarekin orekatuagoa den kontsumo-gizarte baterantz jo behar dugu. Gaur egun, mundu-mailako aldaketa-korronte bat dago, paradigma horretan aldaketa bat bultzatzen duena, eta “beherakada” deitzen zaio. Pentsamendu sozial, ekonomiko eta politiko horrek pertsonen, animalien eta naturaren arteko harreman orekatuagoa lortu nahi du, aurreko sistemak dakarren ekoizpena eta kontsumoa murriztearen funtsezko ideiarekin.
Eta zertaz ari gara osasun mental kolektiboaz ari garenean?
Joan den irailaren 20an Arakadiak ondoko kafe-solasaldia ospatu zuen “Antropologia Osasun Mental Kolektiborako. Tresnak existentzia osasungarri bat lortze aldera”. Bertan, honako gai hauei buruzko galderak egin ziren: zer den osasun mental kolektiboa, zer egoerak eragiten duten osasun mentalean, zer egin dezakegun kolektiboki osasun hori hobetzeko eta zer ekarpen egin dezakeen Antropologiak gai horretan.
ESTEKA honetan, saioan landutako testua aurkituko duzu. Testu horrek planteatutako galderei erantzun batzuk ematen lagun diezaguke.
Antropologia osasun mental kolektiborako
Arakadiak ondoko kafe-solasaldia antolatu du irailaren 20rako.
“Gaixotasuna”-ren aurrean “osasuna” erakusten digun dualismoaren ildotik pentsatzen jarraitzea akats handia dela onartzen badugu ere, ezin dugu alde batera utzi osasunaren arloko funtsezko dimentsio bat ondoeza dela, eta antropologiatik horren berri emateak ondoezaren giza izaera, izaera soziala eta subjektiboa argitzera garamatza. Osasun mentala delakoaren eremuari dagokionez, antropologiak ahalbidetzen digu pertsonek beren hutsunezko, atsekabezko edo etsipenezko esperientzietatik garatzen duten ezagutzara hurbiltzea, eta, horrela, sufrimenduaren gizarte-ehuna esploratzea eta berreraikitzea.
Determinazio soziala barne hartzen duenehun edo sare horri emandako arretak ekarri digu, besteak beste, topaketa emankor bat antropologiaren eta osasun kolektiboaren kategoriak adierazitako errealitate konplexuaren artean, batez ere aipatu kontzeptuak Latinoamerikan izandako garapenetatik abiatzen bagara. Baina lotura hori aurkezteaz gain, gonbidatu nahi dugu osasunaren antropologiak eta begirada etnografikoak eraldaketa sozialak eta, azken batean, osasun mental kolektibo posible baterako baldintzak sustatzeko dituzten ahalmenei buruz hausnartzera. Egia esan, apustua egiten dugu akademiaren barruan eta kanpoanhain eztabaidatua den borondate eraldatzailearen alde, horrek osasunaren antropologiari tresnak eta haziak emango baitizkio orain patologizatuta dauden gizarteetan existentzia osasungarria lortze aldera.
FILMMAKING FOR SOCIAL CHANGE
ZINEMALDIAREN EDIZIO BERRIA
Gizarte Aldaketarako Zinemaldiaren bosgarren edizioa ekainaren 13tik 17ra egingo da Iruñeko Civivox Kondestable aretoan. Mikel Belascoainen proiektua da, Patrick Hazard antropologo eta Londresko Zinema Dokumentalaren Jaialdiko zuzendariarekin elkarlanean. Aurten jaialdiak “Tribuak eta Erritualak” izango ditu hizpide, eta programak 24 film proiektatuko ditu, eta gai horren inguruko sei proiektu artistiko erakutsiko ditu..
Jaialdia ekainaren 13an estreinatuko da, 19:00etan, Beatriz Bermudez Rothe antropologo eta errealizadoreak zuzendutako “Yaponi, el nido de la Lengua” filmarekin. 20 urte baino gehiagoko ikerketa lana Venezuelako amazoniako wanai/mapoyo herri indigenari bu
Gainera, Iruñeko Zinema Eskolako ikasleek Egipton egindakoak “Cairo in Motion” erakutsiko dira eta Anna Holmes eta Iosu Zapata artista nafarren lanak aurkeztuko dira.
Arakadiak “WAPIKONI MOBILE, UNA EXPERIENCIA INDÍGENA DE CREACIÓN CINEMATOGRÁFICA” jardunaldian parte hartuko du, ekainaren 14an, asteazkenarekin, Beatriz Bermúdez Rothe, 1978tik erakunde indigenekin lan egin duen antropologo eta errealizadore venezuelarraren parte-hartzearekin. Aukera honetan, Wapikoniko arduradunetako batek parte hartuko du, Arakadiako Txuri Ollok moderatutako mahai-inguru batean.
Zinemaldiari buruzko informazio guztia FILMMAKING FOR SOCIAL CHANGE webgunean dago eskuragarri. Saio guztiak 19:00etan hasiko dira eta doakoak izango dira BIDEO honetan programazioaren laburpena eskaintzen da
EUTANASIAREN INGURUKO GOGOETAK ANTROPOLOGIAREN IKUSPEGITIK
Maiatzaren 23an, Arakadiak mamu beldurgarrienari, heriotzari, aurre egiteko erronka bota zion solasaldira hurbildu zen jendeari. Eutanasiak, norberaren bizitzaren bukaera planifikatzeko modu gisa, galdera handiak eragiten ditu etengabe. Manuel Eciolaza Nafarroako “Duintasunez Hiltzeko Eskubidea” Elkarteko lehendakaria izan zen gurekin. Eguneko protagonista nagusia eutanasia izan bazen ere, antropologiak bidea ireki zuen gaixotasun- eta heriotza-prozesuen inguruko jardueretan izandako aldaketak azaltzeko.
Espainiako Estatuaren lege-esparruaren barnean aitortutako eta legitimatutako eutanasia aurrerapen sozial handia iruditu zitzaigun bertaratu ginenoi. Organismo bizidun gisa, gizaki gisa, ez dugu geure burua lantzeko eta bizi-proiektu bat garatzeko ardura bakarrik (geure izateari zentzua ematen dioten jarduerak, ontologiak, ugalketa). Gure erantzukizuna da traumatikoa edo mingarria ez den proiektu bat bermatzea, ez bakarrik guretzat gizaki gisa, baizik eta inguruan ditugun persona maiteei gaixotasun prozesu hori errazteko.
Aplikazioan zenbait zalantza antzeman ziren, LOREa inklusiboa delako. Osasun mentaletik zerbitzu hori behar izan zezaketen pertsonekiko, halako sendotasun falta sentitu zen. Osasun fisikoari dagokionez, badira hura baloratzeko parametroak, baina zaila dirudi era berean egitea sufrimendu mentalari buruz. Bizitzeaz nekatuta eta hiltzeko gogoz dauden adineko pertsonen egoerak planteatu ziren. Suitzako legeez eta lagundutako suizidioaz hitz egin zen, baina argi gelditu zen hori ez dela eutanasia.
Bizi testamentua aurrerapen bat da idatziz uztean zer osasun neurri aplika dakizkigukeen gaixotasun-testuinguru desberdinetan, sinatzailea, paziente gisa, kontziente ez dagoenean edo bere kabuz erabakitzeko moduko gaitasun mental egonkorrak dituenean. Baina zalantza sortzen digu ea balizko medikalizazio guztiak erregistratuta egondaitezkeen gaixotasun testuinguru mugagabe batean. Bestalde, pazienteak bizi-testamentuan idazten du zer nahi duen eta zer ez, hamaika gaixotasunek har ditzaketen egoera zail guztietan. Hau da, eutanasiak prebentzio neurriak jasotzen ditu praktika posibleak saihesteko, hala nola giltzadura terapeutikoa, edo familiak erabakitzea zer bitarteko farmakologiko eta teknologiko erabiliko diren pazientearen bizitza ziurtatzeko, nahiz eta gaixoak uko egin kontziente dagoela.
Solasaldian parte hartu zuten bi eztabaida taldeetan, persona bakoitzak eutanasiaz eta bizi testamentua sinatzerakoan izandako esperientziez pentsatzen eta/edo sinesten zuena azaldu zuten. Pauso erraza dela ikusten dugu, vaina informazio nahikoa falta da horretarako.
Pertsona bakoitzak heriotzaren prozesuari heltzeko orduan dituen sinesmenen eta kulturaren garrantzia eztabaidatu zen. Prozesu hori bideratzeko modu asko daude, eta guztiak errespetatu behar dira. Bakoitzak ezagutzen dituen kasuak eta nola tratatu diren kontatu zuten bertaratutakoek.
Garrantzitsua da heriotzaz, haren prozesuaz, doluaz eta abarrez normaltasunez hitz egitea. Lehenago edo beranduago aurkeztuko den prozesu batean heriotza naturaltasunez onartu ahal izateko berebiziko garrantzia duenean, gure gizartean heriotza ezkutatzen dela ikusten dugu.
Medikuaren eta pazientearen arteko harremanaz aritu ginen. Eutanasia prebentziozko borondatea da. Ildo horretan, medikuaren eta pazientearen arteko harremana eraldatu egiten da, ez da hain hierarkizatua eta horizontalagoa da. Osasunari, medikalizazioei eta gaixotasunei buruzko ezagutza hedatuagoa eta normalizatuagoa dago gizartearen artean. Hori dela eta, persona batek hausnartu egiten du, saihestezina den zerbait planifikatzen saiatzen da, heriotza, ondasun higiezinen banaketa eta herentzia planifikatzen dituen bezala, eta gai da elkarrizketa jarraitua ezartzeko, medikuaren eta pazientearen artean, eta ez alde bakarrekoa pazientearengan eragina duten erabakietan. Alde horretatik, kode deontologikoak, hipokratikoak, diziplina medikoak berak eta gaixotasunean osasuna zaintzearekin zerikusia dutenek berrikuspena eskatuko lukete, Espainiako Konstituzioak bezala, Estatuko gauzarik garrantzitsuena, medikua bezala, gizabanako herritar ororen bizitza babesten saiatzea baita.
LESBOSEKO MEZUAK
Errefuxiatuak, mugak, Lesbos. Zer irudi agertzen da hitz horiek entzutean? Zein diskurtso entzuten da gure buruetan? Errealitate hori gure eskuetara iristen den bakanetan, normalean historia urratzaile gisa egiten du, itxaropenari leku gutxi uzten dioten irudietan bilduta. Baina nor da istorio horien subjektua? Zeintzuk dira argazkietan agertzen direnak?
Miryam Ayerra Ancín, Paréa Lesvos Zentro Komunitarioko langileak, narratiba aldaketa bat proposatzen digu, biktima izatetik haratago ikusten duen eta pertsona bat definitzen eta duintzen duena erdigunean jartzen duen ikuspegi bat.
Hitzaldia datorren asteartean izango da, ekainak 6, 19:00etan Iruñeko Gaztediaren Etxean (Zangoza kalea, 30).
Kafe-solasaldia heriotza duinerako eskubideaz
Datorren asteartean, maiatzaren 23an, Arakadia antropologia elkarteak kafe solasaldi batera gonbidatzen zaitu Iruñeko Plazara! zentroan. Proposatzen dugun gaia heriotza duina izateko eskubidea eta Espainiako Estatuan eutanasia legeztatzearekin duen lotura da. Manuel Eciolaza, Duintasunez Hiltzeko Eskubidearen elkarteko lehendakaria etorriko da gure hizketaldira. Eutanasiaren legalizazioarekin eman diren gertaera garrantzitsuenen errepasoa egingo du, Arakadiatik ere, heriotzaren definizioak gizarte eta kultura mailan izaten dituen aldaketei buruzko ikuspegi antropologikoa eskainiko da.
